Bezpieczna przystań, gdzie pożyczysz środki bez przypału
W przypadku transakcji kupna i sprzedaży wskazane jest, aby dokonywane były one w cenach rynkowych. Rynkowość ceny i warunków współpracy zależy od szeregu czynników, takich jak: wartość i stan przedmiotu transakcji, położenie finansowe czy nawet geograficzne stron transakcji, ukształtowane relacje i wiele innych. Daje nam to pewne pole do ustalania ceny przy jednoczesnym zachowaniu jej rynkowego poziomu. Jest to dosyć wygodny system i w tej materii nie wymyślono lepszego. Jak to wygląda w zakresie pożyczek? Jak wycenić pożyczkę, aby w oczach organów skarbowych wyglądała na rynkową?
Wolny rynek, wolny handel
Zanim przejdziemy do wyceny rynkowej pożyczek, wróćmy jeszcze do wątku z rynkową wyceną transakcji. Na gruncie prawa cywilnego sprawa jest prosta – jeżeli strony ustalą i obopólnie zgodzą się na dane warunki, w tym cenę transakcji to czynność jest ważna. Na gruncie VAT oraz PIT i CIT jest to, również dopuszczalne, chociażby w sytuacjach, w których sprzedawca daje nabywcy rabat na świadczone usługi lub sprzedawany towar, jeżeli nie zaszkodzi to jego interesom lub przełoży się to na większe dochody w przyszłości.
Schody zaczynają się natomiast w sytuacji, w której stronami transakcji są podmioty powiązane. Powiązanie może być osobowe – na przykład między dwiema spółkami, gdzie w obu z nich wspólnikiem jest jedna i ta sama osoba lub gdy spółka zawiera transakcję ze swoim wspólnikiem. Drugie powiązanie, kapitałowe, analogicznie może polegać
na transakcji między dwiema spółkami, gdzie pierwsza z nich posiada udział w drugiej spółce.
Transakcja między podmiotami powiązanymi musi spełnić szereg wymogów, aby nie budziła zastrzeżeń organów skarbowych:
- wartość transakcji musi mieć cenę rynkową,
- warunki zawarcia transakcji muszą być ustalone w taki sposób, jakby ustaliły
je podmioty niepowiązane (obce), - transakcja musi zostać faktycznie dokonana,
- wykonanie transakcji musi być udokumentowane.
W przypadku niedopełnienia powyższych warunków organy skarbowe mogą uznać transakcję za sztuczną i mającą jedynie na celu osiągnięcie korzyści podatkowej – chociażby wykazanie niższego dochodu ze sprzedaży do opodatkowania, bądź wykazanie niższego VAT należnego od zakupu. Jeżeli wartość transakcji nie będzie odpowiadała rynkowemu poziomowi, a przedsiębiorca nie uzasadni wskazanej ceny, będzie on zmuszony do uregulowania zaległych podatków w ramach wyrównania do rynkowej ceny, wraz z należnymi odsetkami. Narazi się, również tym samym na zarzuty karno-skarbowe.
Każdy kij ma dwa końce, ale ten z jednej strony jest zakończony marchewką
Sprawa wygląda podobnie w zakresie pożyczek. Prowadzona sprzedaż i zakup muszą mieć uzasadnienie ekonomiczne i wiązać się z pewnym ciężarem – pozbyciem się towaru z jednej strony i pozbyciem się środków z drugiej. Powiązane z tym jest, także wzbogacenie – otrzymanie zapłaty i otrzymanie towaru. W przypadku pożyczek takim czynnikiem są odsetki – udzielający pożyczki musi otrzymać wynagrodzenie za pożyczenie kapitału, biorący pożyczkę musi dodatkowo zapłacić za pożyczony kapitał. Tutaj, również teoretycznie istnieje dowolność w zakresie ustalania odsetek, gdzie czynnikiem wpływającym na ich wysokość może być wiarygodność pożyczkobiorcy czy ryzykowność pożyczki. Należy, jednak pamiętać, że nie można ustalić pożyczki bez odsetek – dla pożyczkobiorcy może to stanowić przychód
z nieodpłatnych świadczeń, innymi słowy może się wzbogacić na „darmowej” pożyczce, ponieważ nie poniósł dodatkowego kosztu. Taki przychód będzie podlegał opodatkowaniu.
Kochajmy się jak bracia, pożyczajmy sobie jak obcy
Sytuacja ponownie komplikuje się w sytuacji, gdy pożyczka jest zawierana między podmiotami powiązanymi – tutaj znowu musi być ona wyceniona na zasadach rynkowych, z zachowaniem pozostałych, wyżej wymienionych zasad. Tylko jak wycenić taką pożyczkę? Z pomocą mogą przyjść tzw. zasady safe harbour.
Krótko mówiąc, wycena w oparciu o safe harbour stanowi „widełki”, w których powinny znajdować się odsetki pożyczki lub kredytu między podmiotami powiązanymi, aby pożyczka nie została zakwalifikowana przez organy skarbowe jako nierynkowa.
Jeżeli mieliby Państwo wyciągnąć jedną informację z niniejszego artykułu, to byłaby to właśnie ta: dokonując pożyczki lub kredytu w złotówkach, oprocentowanie musi składać się z dwóch wartości – aktualnej (na dzień zawarcia pożyczki) stopy procentowej opartej o WIBOR3M oraz wskazanej marży.
Na dzień publikacji niniejszego artykułu, tj. 17.02. 2023 r. WIBOR3M wynosi 6,94%, a marża powinna mieścić się w przedziale 2,4%-2,9%.
Oznacza to, że aby pożyczka mogła być uznana za rynkową i nie podlegała głębszej analizie przez organy skarbowe, na dzień dzisiejszy musiałaby być zawarta z oprocentowaniem wynoszącym między 9,34% a 9,84%.
Gdyby kredyt lub pożyczka miałyby być zawarte w walucie innej niż polski złoty, to z oczywistych powodów pierwszy człon powyższych „widełek” nie może się opierać o WIBOR3M, a o inny, wskazany przez Ministra Finansów wskaźnik. I tak, dla waluty euro bierzemy pod uwagę EURIBOR3M, dla funta brytyjskiego SONIA3M, we frankach szwajcarskich SARON3M, a w przypadku dolara amerykańskiego 90-day Average SOFR. Marża z kolei jest ustalana na tych samych zasadach, co powyżej.
Safe harbour to nie obowiązek, ale udogodnienie dla podatników, którzy nie chcą grać ze skarbówką w pokera i usłyszeć „sprawdzam!” w najmniej oczekiwanym momencie. W przypadku niestosowania powyższego uproszczenia, zastosowanie znajdują standardowe zasady weryfikacji rynkowej ceny przez organy skarbowe.
Nie stosując safe harbour w pożyczkach lub zawierając transakcje po cenie innej niż rynkowa, należy dysponować rzetelnym i wiarygodnym usprawiedliwieniem dla takiego odstępstwa. W przypadku wątpliwości warto sprawdzić jakie ceny oferuje konkurencja o podobnych możliwościach i obrotach co Państwa przedsiębiorstwo, lub też skorzystać z usług rzeczoznawcy albo doradcy finansowego.
