Co przyniesie „SLIM VAT 3”? – czyli planowane zmiany w podatku VAT

Zasadniczo proponowane kierunki zmian przewidzianych przez pakiet SLIM VAT 3 dotyczą następujących obszarów: 

1. poprawa płynności finansowej firm;
2. VAT w obrocie międzynarodowym;
3. większy zakres zwolnień w VAT; 
4. mniej korekt i przyjazne rozliczanie VAT;
5. uproszczenie zasad wystawiania faktur; 
6. obniżenia sankcji w VAT;
7. konsolidacja i ujednolicenie wiążących informacji – prostszy i przejrzysty dostęp do wiedzy podatkowej. 

Poprawa płynności finansowej 

W zakresie poprawy płynności finansowej rozwiązania dotyczą głównie zmian w przepisach Prawa Bankowego m.in. poprzez rozszerzenie katalogu podatków i należności, które mogą być regulowane z rachunku VAT. W tym obszarze proponuje się możliwość regulowania należności z rachunku VAT dotyczących: 

• podatku od wydobycia niektórych kopalin oraz odsetek za zwłokę w tym podatku, 
• podatku od sprzedaży detalicznej oraz odsetek za zwłokę w tym podatku, 

• opłaty od środków spożywczych oraz odsetek za zwłokę od tej opłaty, 
• zryczałtowanego podatku od wartości sprzedanej produkcji oraz odsetek za zwłokę w tym podatku, 
• podatku tonażowego oraz odsetek za zwłokę w tym podatku oraz  
• opłaty, o której mowa w art. 9 ust. 11 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2021 r. poz. 1119) wraz z odsetkami za zwłokę od tej opłaty (tzw. podatku od małpek). 

Zmiany w Prawie Bankowym mają dotyczyć również przekazywania środków pieniężnych między członkami tzw. grupy VAT. Nowe regulacje umożliwią przekazanie środków z rachunku VAT członków grupy na rachunek VAT jej przedstawiciela. Celem tej zmiany jest umożliwienie zapłaty podatku VAT przedstawicielowi grupy. 

VAT w obrocie międzynarodowym 

Obecnie nieotrzymanie dokumentów potwierdzających WDT do określonego terminu zobowiązuje podatnika do wykazania takiej dostawy w ewidencji jako dostawę krajową (co do zasady 23%). Późniejsze otrzymanie dokumentów potwierdzających wywóz uprawnia podatnika do korekty tej transakcji i wykazania WDT ze stawką 0% w miesiącu dokonania dostawy. 

W związku z powyższym proponuje się zmianę, aby dana transakcja była deklarowana za okres rozliczeniowy, w którym powstał obowiązek podatkowy. W WDT obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury, nie później niż 15 dnia miesiąca następującego po miesiącu dokonania dostawy. Zatem, moment dokonania dostawy może wystąpić miesiąc/kwartał wcześniej niż moment powstania obowiązku podatkowego. W praktyce często faktura zostaje wystawiona w następnym miesiącu albo nie zostaje wystawiona do 15 dnia tego miesiąca. Taka sytuacja powoduje powstanie obowiązku podatkowego w następnym po dostawie okresie rozliczeniowym. 

Zatem, uproszczenie będzie polegać na możliwości skorygowania WDT ze stawką 0% w miesiącu powstania obowiązku podatkowego. 

Proponowane zmiany dotyczą również rozliczania podatku VAT naliczonego w wewnątrzwspólnotowym nabyciu towarów (WNT). Prawo do odliczenia z tytułu WNT powstaje pod warunkiem otrzymania faktury w terminie 3 miesięcy od upływu miesiąca, w którym powstał obowiązek podatkowy. W sytuacji nieotrzymania faktury w ww. terminie podatnik jest zobowiązany do pomniejszenia podatku naliczonego w rozliczeniu za okres, w którym ten termin upłynął. Późniejsze otrzymanie faktury powoduje, że podatnik ponownie nabywa prawo do wykazania podatku naliczonego z tego tytułu. 

Zakładane rozwiązanie przewiduje zniesienie obowiązku otrzymania faktury przy odliczeniu podatku naliczonego od WNT. W efekcie czego podatek należny i naliczony będzie rozliczany w tym samym okresie, a VAT z tytułu WNT będzie całkowicie neutralny dla podatnika. 

Projektowana propozycja wynika z wyroku TSUE w sprawie C-895/19 (A). W opinii TSUE prawo do odliczenia podlega wykonaniu w tym samym okresie, w którym powstało, tj. z chwilą, gdy podatek stał się wymagalny. Oznacza to, że podatnikowi przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego z tytułu WNT w okresie rozliczeniowym, w którym zadeklarował podatek należny. Państwa członkowskie mogą na podstawie art. 273 dyrektywy wdrożyć środki w celu zapewnienia prawidłowego poboru podatku i zapobiegania oszustwom podatkowym. Jednakże środki te nie mogą podważać neutralności VAT i wykraczać poza to, co jest konieczne dla osiągnięcia tych celów. 

Większy zakres zwolnień w podatku VAT 

Proponowane zmiany w pakiecie SLIM VAT 3 dotyczą również rozszerzenia katalogu usług zwolnionych przedmiotowo z podatku VAT. Aktualnie zwolnieniu podlegają m.in. usługi zarządzania funduszami inwestycyjnymi określonymi w ustawie o funduszach i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi. Takie rozwiązanie oznacza, że zwolnione z podatku VAT są wyłącznie usługi zarządzania funduszami inwestycyjnymi z siedzibą w Polsce. Projektowana zmiana rozszerza zwolnienie na usługi zarządzania specjalnymi funduszami inwestycyjnymi określonymi przez inne państwa członkowskie. W konsekwencji obejmie również fundusze inwestycyjne z siedzibą w innych państwach członkowskich UE. Zmiana ta wynika z konieczności zapewnienia zgodności prawa krajowego z prawem unijnym.  

Mniej korekt i przyjazne rozliczanie VAT 

Zmiany przygotowane przez Ministerstwo Finansów dotyczą również art. 90 ust. 10 pkt 1 ustawy o VAT. W chwili obecnej podatnik prowadzący działalność opodatkowaną i zwolnioną do odliczenia podatku VAT przyjmuje wyliczoną proporcję. Podatnik ma prawo uznać, że proporcja ta wynosi 100%, pod warunkiem, że proporcja przekroczyła 98% oraz kwota podatku naliczonego niepodlegająca odliczeniu, wynikająca z jej zastosowania, w skali roku była mniejsza niż 500 zł.  Proponowana zmiana polega na zwiększeniu kwoty niepodlegającej odliczeniu z 500 zł do 10 000 zł.  

Przykładowo: podatnik ustalił wskaźnik proporcji na poziomie 98,5%, a kwota VAT z tytułu dokonanych zakupów, która nie mogła zostać odliczona wyniosła 1500 zł. Obecnie ma obowiązek stosowania odliczenia proporcjonalnego, nie może skorzystać z pełnego prawa do odliczenia. Po zwiększeniu kwoty do 10 000 zł podatnik będzie natomiast mógł uznać, że jego proporcja wynosi 100% – odliczy zatem całość podatku VAT. Projektowana zmiana stanowi zatem dwudziestokrotne zwiększenie progu ograniczającego stosowanie zaokrąglenia proporcji do 100%. 

Kolejną zmianą jest dodanie możliwości dobrowolnej rezygnacji z dokonywania korekty podatku naliczonego wynikającej z art. 91 ust. 1 ustawy o VAT. Zgodnie z obecnym brzmieniem tego przepisu podatnik ma obowiązek dokonania rocznej korekty w przypadku każdej różnicy między proporcją wstępną a ostatecznie wyliczoną. 

Proponowane rozwiązania przewidują możliwość rezygnacji z dokonania korekty, jeżeli różnica między proporcją wstępną, a ostatecznie wyliczoną nie przekroczy 2 punktów procentowych. Dodatkowo kwota podatku naliczonego niepodlegająca odliczeniu nie mogłaby przekroczyć 10 000 zł. Drugi warunek dotyczy wyłącznie przypadków, gdy rzeczywisty wskaźnik proporcji jest mniejszej od wskaźnika prognozowanego.    

Uproszczenie zasad wystawiania faktur 

W obecnym stanie prawnym zgodnie z art. 106b ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą otrzymanie zaliczki. Zmiany przewidują rezygnację z obowiązku wystawienia faktury zaliczkowej, jeżeli podatnik otrzyma zaliczkę w tym samym miesiącu, w którym dokonał dostawy lub wykonał usługę.  

Obniżenia sankcji w VAT

Proponowane zmiany w tym zakresie dotyczą obniżenia stawek dodatkowego zobowiązania podatkowego w VAT. Obecnie stosowanie stawek dodatkowego zobowiązania ma sztywny charakter – odpowiednio 30% 20% i 15 %. Zmiany przewidują ustalanie zobowiązania na zasadzie uznaniowości organu podatkowego, w zależności od okoliczności sprawy. Nowe regulacje zakładają, że sankcje wyniosą – zamiast 30%, 20%, i 15%, – ,,do 30%, do 20% lub do 15%. 

Konsolidacja i ujednolicenie wiążących informacji – prostszy i przejrzysty dostęp do wiedzy podatkowej 

Pakiet SILM VAT 3 przewiduje wyznaczenie jednego organu właściwego do wydawania wszystkich wiążących informacji (WIS, WIA, WIT) – Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej. Dyrektor KIS będzie właściwy do rozpatrywania wniosków w I oraz II instancji. Projektowana zmiana ma zapewnić podatnikom uzyskanie wiążących informacji w jednym miejscu oraz gwarantować jednolitość rozstrzygnięć wynikających z ww. wiążących informacji. 

Zmiany dotyczyć będą również ujednolicenia procedury WIS oraz WIA w zakresie wydawania, uchylania czy zmian. Propozycje te obejmują: 

• możliwość zaskarżenia postanowienia organu o pozostawieniu wniosku bez rozpatrzenia, gdy podatnik nie dostarczy na wezwanie próbki towaru, 
• wyraźne określenie terminów dotyczących obowiązywania WIS i WIA, 
• wprowadzenie zaskarżalności postanowień organu o pozostawieniu wniosku WIS bez rozpatrzenia z powodu nieuiszczenia opłaty za dodatkowe badania, 
• rezygnację z określania w WIS stawki dla towaru lub usługi w przypadku, gdy podatnik jest zainteresowany uzyskaniem WIS dla celów innych niż stosowanie przepisów w zakresie stawek VAT, 
• rozszerzenie katalogu podmiotów, które mogą wystąpić o WIS o podmioty publiczne rozumieniu ustawy o partnerstwie publicznoprawnym czy zamawiających w rozumieniu ustawy o koncesji na roboty budowlane lub usługi 

Pozostałe zmiany zakładane przez projektowany pakiet SLIM VAT 3: 

• zwiększenie limitu dla „małego podatnika” z 1 200 000 euro do 2 000 000 euro; 

• w zakresie kas fiskalnych rezygnacja z obowiązku drukowania raportów fiskalnych i dokumentów niefiskalnych wystawianych przy ich zastosowaniu. Rozwiązanie to będzie miało zastosowanie tylko do kas online, w tym kas wirtualnych; 
• w procedurze OSS wprowadzenie regulacji dotyczącej korygowania transakcji rozliczonych w ramach tej procedury. Obecny stan prawny przewiduje dokonywanie korekt związanych z OSS w bieżącej deklaracji, składanej w tym systemie. W określonych w ustawie sytuacjach taka korekta będzie składana poza tym systemem, wyłącznie bezpośrednio do państwa członkowskiego konsumpcji. Ma ona objąć następujące sytuacje:  
• upływ 3 lat po terminie złożenia deklaracji pierwotnej; 
• zaprzestanie korzystania z procedury VAT OSS; 
• zmiana państwa członkowskiego konsumpcji.  

Powyższe zasady korekty mają również obowiązywać w procedurze nieunijnej OSS i IOSS. 

• w przypadku zmiany przez podatnika, faktora na innego faktora, projektowane zmiany mają wprowadzać możliwość uwolnienia się pierwszego faktora z odpowiedzialności solidarnej za VAT. Dotychczasowy faktor uwalniałby się od odpowiedzialności solidarnej poprzez przekazanie kwot VAT bezpośrednio na rachunek VAT nowego faktora. Obecnie faktor przekazuje środki na rachunek VAT dostawcy, który następnie dopiero przesyła środki na rachunek VAT drugiego faktora, 
• uregulowanie zasad stosowania kursu przeliczeniowego do kwot wyrażonych w walucie obcej na fakturach korygujących. Dotychczasowe reguły w tym zakresie wynikają z utrwalonej praktyki interpretacyjnej, co ma znaleźć odzwierciedlenie w przepisach ustawy o VAT. 

Zakładane zmiany, poza pewnymi wyjątkami mają wejść w życie od 1 stycznia 2023 r.