Regulacje krajowe
Taki obowiązek nakłada na podatników art. 113 ust. 13 ustawy o VAT. Przepis ten wymienia wszystkie kategorie towarów i usług, których sprzedaż wyklucza możliwość zwolnienia od opodatkowania.
Ustawowo zwolnieniem podmiotowym są objęci podatnicy, u których wartość sprzedaży (bez kwoty podatku) w poprzednim roku podatkowym, nie przekroczyła kwoty 200 tys. zł. W tym zakresie przewiduje się jednak wyjątki w zastosowaniu powyższego zwolnienia.
W tej grupie wymienia się podatników, którzy sprzedają następujące towary:
- wymienione w załączniku nr 12 – są to wyroby (złom) z metali szlachetnych lub z udziałem tych metali,
- objęte podatkiem akcyzowym, z wyjątkiem:
– energii elektrycznej,
– wyrobów tytoniowych,
– samochodów osobowych, z wyłączeniem tych, które są przez podatnika zaliczane do środków trwałych podlegających amortyzacji, - budynki, budowle lub ich części, gdy dostawa dokonywana jest ramach pierwszego zasiedlenia lub przed nim, a także, gdy nie minęły 2 lata od pierwszego zasiedlenia,
- terenów budowlanych,
- nowych środków transportu,
- w ramach sprzedaży „na odległość”:
-preparatów kosmetycznych i toaletowych,
– komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych,
– urządzeń elektrycznych,
– maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfikowanych, - hurtowych i detalicznych części i akcesoriów do:
– pojazdów samochodowych,
– motocykli
Wyjątek w kwestii zwolnienia stanowią, również podmioty świadczące usługi:
- prawnicze,
- w zakresie doradztwa, z wyłączeniem doradztwa rolniczego,
- jubilerskie,
- w zakresie ściągania długów, w tym factoringu.
Regulacje unijne
Dlaczego właśnie Ci podatnicy zostali pozbawieni możliwości korzystania ze zwolnienia? Źródła tej regulacji należy szukać w prawodawstwie unijnym. Podstawą całego sytemu podatku VAT w Unii Europejskiej jest Dyrektywa VAT 2006/112/WE. W tym zakresie, jesteśmy związani przepisami Dyrektywy, która wymienia podmioty i czynności, które mogą lub muszą być zwolnione z podatku VAT, ale również te sytuacje, w których państwa członkowskie nie mogą pozwolić na zwolnienie.
Szczególne znacznie ma art. 283 Dyrektywy. Przepis ust. 1 tego przepisu wyłącza ze zwolnienia okazjonalnie dokonywane transakcje w zakresie dostaw budynku lub części budynku oraz związanego z nim gruntu, przed pierwszym zasiedleniem, jak również dostawy terenów budowlanych.
Zakres ten przewidziany przez polskiego ustawodawcę jest nieco szerszy niż wskazany w ust. 1 art. 283 Dyrektywy VAT. Niemniej jednak ust. 2 tego artykułu, pozwala państwom członkowskim na dalsze (tzn. inne niż wynikające z ust. 1 w art. 283) ograniczanie zakresu stosowania zwolnienia z VAT dla małych przedsiębiorców, z czego skorzystał polski ustawodawca.
„Towary i usługi wrażliwe”
Branże wymienione w art. 113 ust. 13 są uważane, jako te, które w szczególny sposób
są narażone na oszustwa i próby wyłudzeń w podatku VAT. W szczególności należy tutaj wskazać handel takimi towarami jak elektronika czy części samochodowe. W obrocie tymi towarami najczęściej dochodzi do unikania opodatkowania. Przykładowo nowe telefony, często były oferowane jako towary używane z zastosowaniem do nich procedury VAT marża. Innym przykładem tego rodzaju działań, było – odmawianie wystawiania faktur VAT. Na portalach internetowych nawet dzisiaj można spotkać się z ofertami, zawierającymi adnotację „nie wystawiam faktury VAT”. Celem takich działań jest zaniżenie podstawy opodatkowania i unikanie jego zapłaty.
Dla ww. procederów, trudno oszacować kwoty takich oszustw. Analiza funkcjonujących portali internetowych i oferowanych tam ofert sprzedaży, mogą świadczyć o szerokim stosowaniu tego typu transakcji.
W przypadku obrotu częściami do pojazdów samochodowych i motocykli, objęcie wyłączeniem nie tylko tzw. sprzedaży internetowej, jest uzasadnione ogromną skalą oszustw, również w przypadku handlu stacjonarnego. Problem w tym zakresie związany był głównie z wykorzystywaniem limitu, o którym mowa w art. 113 ust. 1 ustawy o VAT, po przekroczeniu którego sprzedaż nie była już ewidencjonowana. Nabywanie towarów bez podatku VAT i brak ich ewidencjonowania, sprzyjał świadczeniu usług napraw pojazdów samochodowych i motocykli w tzw. szarej strefie.
Ponadto, dla celów uniknięcia podatku VAT, we wskazanych powyżej branżach, tworzone były podmioty, które funkcjonowały dopóki nie osiągały progu zwolnienia. Następnie były likwidowane po to, aby utworzyć nowy podmiot i ponownie móc korzystać ze zwolnienia od podatku.
Ograniczenie zwolnienia w tych dziedzinach wynikało z tego, że to właśnie tam,
w szczególny sposób dochodziło do nadużyć. Wprowadzenie obowiązku opodatkowania tych branż, uzasadnia fakt, że właśnie w nich, oszustwa przyjmują największą skalę. Głównym celem zastosowanych obostrzeń, w zakresie prawa do zwolnienia w VAT, jest przede wszystkim uszczelnienie podatku VAT oraz zapewnienie ochrony konkurencyjności dla uczciwych przedsiębiorstw.
Biorąc pod uwagę ostatnie lata, trudno raczej liczyć na odwrócenie tendencji, w zakresie tych towarów i usług, które dzisiaj obowiązkowo podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT. Przeciwnie – pomimo, że nie są aktualnie przewidywane żadne zmiany w tej materii, to raczej należy się spodziewać, że w przyszłości ustawodawca będzie dążył do objęcia podatkiem VAT, coraz szerszej kategorii podmiotów.
