W wyroku z dnia 29 września 2022 roku Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej: „TSUE”, „Trybunał”) w sprawie o sygnaturze C-235/21 dotyczącej spółki Raiffeisen Leasing stwierdził, że umowa, po której zawarciu strony nie wystawiły faktury, może zostać uznana za fakturę VAT. Musi jedynie zawierać wszystkie informacje niezbędne do ustalenia czy nabywcy przysługuje prawo do odliczenia VAT.
Sprawa dotyczyła sporu słoweńskiej spółki z grupy Raiffeisen (dalej: „Raiffeisen”) ze słoweńskimi organami podatkowymi. Tym niemniej, z uwagi na fakt, że orzeczenia TSUE dotyczą interpretacji przepisów unijnej Dyrektywy VAT, z którą polskie przepisy ustawy o VAT powinny być zgodne, wnioski przedstawione przez Trybunał mają niebagatelne znaczenie także dla polskich podatników.
W stanie faktycznym będącym przedmiotem sprawy:
- Spółka RED (dalej: „RED”) była właścicielem gruntu i domu mieszkalnego. W tym miejscu zamierzała wznieść nowe budynki.
- W 2007 roku RED zawarła z Raiffeisen umowę zbycia i leasingu zwrotnego (sale-and-lease back).
- Zgodnie z tą umową Raiffeisen zobowiązała się do nabycia przedmiotowego gruntu za pewną cenę, zaś RED – do płacenia Raiffeisen miesięcznych rat leasingowych aż do pełnej spłaty wartości gruntu i budynków, które miały zostać wzniesione.
- Raiffeisen nie wystawiła RED na podstawie umowy zbycia i leasingu zwrotnego żadnej faktury, w związku z czym nie zafakturowała ona VAT ani go nie zapłaciła.
- RED natomiast powołała się na podstawie owej umowy na prawo do odliczenia VAT, twierdząc, że umowa ta stanowiła fakturę.
- Transakcja na dalszym etapie została zakwestionowana przez słoweńskie organy podatkowe.
- Słoweński sąd administracyjny rozpatrujący sprawę wystąpił do TSUE z zapytaniem czy umowa na piśmie, zawarta przez dwóch podatników VAT i której przedmiotem jest dostawa towarów lub świadczenie usług, może być uznana za fakturę VAT.
- Słoweński sąd zaznaczył, że chodzi o sytuację, gdy z umowy tej wynika wyraźna i obiektywnie rozpoznawalna wola sprzedawcy lub usługodawcy, jako umawiającej się strony, wystawienia faktury dotyczącej określonej transakcji, która może spowodować u nabywcy uzasadnione domniemanie, że może na jej podstawie odliczyć naliczony VAT.
TSUE przywołał orzecznictwo, stosownie do którego zasada neutralności VAT wymaga, by prawo do odliczenia naliczonego VAT zostało przyznane w razie spełnienia przesłanek materialnych, nawet jeśli podatnicy nie spełnili niektórych wymagań formalnych. Prezentując swoje finalne wnioski, Trybunał stwierdził, że:
- aby dokument mógł zostać uznany za fakturę VAT, po pierwsze, trzeba w nim wykazać VAT, a po drugie, musi on zawierać te z obowiązkowych elementów faktury, które są niezbędne, aby organ podatkowy mógł ustalić, czy materialne przesłanki prawa do odliczenia VAT zostały spełnione;
- nie ma w tym względzie znaczenia badanie woli stron umowy co do tego by stała się ona fakturą.
Podsumowując swoje wywody, TSUE stwierdził, że w pewnych okolicznościach umowa może być uznana za fakturę VAT.
Co warto podkreślić i co niezwykle istotne, z treści wyroku TSUE wynika, że umowa, która może zostać zakwalifikowana jako faktura VAT, nie musi nawet zawierać wszystkich elementów wskazanych jako obligatoryjne elementy faktury w art. 226 Dyrektywy VAT.
Wyrok wydaje się prezentować zbyt nonszalanckie podejście do formalnych wymogów związanych z uznawaniem dokumentów za faktury VAT. Spotkał się już krytycznym komentarzem ekspertów, którzy wskazują, że może on rodzić istotne problemy praktyczne. Co ważne, strony nie mogą konsensualnie wykluczyć uznania umowy za fakturę VAT. Podatnik co do zasady nie będzie miał więc pewności czy wystawiane przez niego dokumenty handlowe nie będą mogły zostać przypadkiem uznane za fakturę VAT. Jeśli tak by się stało, to wystawienie „normalnej” tradycyjnej faktury VAT do takiego dokumentu mogłoby skutkować rozpoznaniem ze strony organów podatkowych faktury pustej i wiązać się z obowiązkiem zapłaty dodatkowej kwoty VAT.
Należy podzielić krytyczne uwagi przytoczone powyżej, gdyż tezy zaprezentowane w przedmiotowym wyroku mogą zwiększyć niepewność podatników, co do tego który dokument stanowi w istocie fakturę VAT i w efekcie przełożyć się na zmniejszenie poziomu stabilności i bezpieczeństwa prawnego w zakresie VAT.
