Zwolnienia przysługujące w podatku od spadków i darowizn
Każdorazowe otrzymanie darowizny lub spadku może wiązać się z obowiązkiem, do którego wypełnienia zobowiązany jest obdarowany. Zgodnie z ustawą to po jego stronie leży zgłoszenie faktu otrzymania darowizny lub spadku oraz odprowadzenie podatku fiskusowi w odpowiedniej wysokości. Niedopełnienie obowiązku skutkować może negatywnymi konsekwencjami. Są jednak sytuacje, w których osoba obdarowana nie ma obowiązku zapłaty podatku i może skorzystać z przysługującego ustawowo zwolnienia. O jakim zwolnieniu tu mowa?
Ustawa o podatku od spadków i darowizn rozróżnia dwie kategorie zwolnień – zwolnienia podmiotowe i przedmiotowe. Można pokusić się o stwierdzenie, że mamy do czynienia także z kategorią mieszaną, czyli zwolnieniami podmiotowo-przedmiotowymi.
Ta pierwsza kategoria dotyczy zwolnienia w zależności od danej grupy osobowej, druga od danej rzeczy i ziszczenia się warunku, a trzecia z nich łączy te dwie kwestie.
Określony stan faktyczny w pewnych sytuacjach może według prawa wskazywać na obowiązek zapłaty podatku. Jednakże z uwagi na omawiane przepisy istnieje możliwość zwolnienia z zapłaty podatku, obniżenia stawek podatku lub kwoty podatku albo zmniejszenia podstawy opodatkowania.
Zwolnienia dla najbliższej rodziny – czyli zwolnienie dla tak zwanej grupy “0”
Najbardziej powszechnym zwolnieniem ustawowym jest zwolnienie podmiotowe. Polega ono na tym, że osoby, które otrzymają spadek bądź darowiznę od osoby z najbliższej rodziny, mogą skorzystać ze zwolnienia z zapłaty podatku. Wynika to z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, w którym wskazano, że zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę. Oczywiście nie ma tak łatwo, aby skorzystać ze zwolnienia, należy dokonać zgłoszenia otrzymania rzeczy lub praw majątkowych w odpowiednim terminie.
Brak podatku? Tak, ale nie przegap terminu!
Terminowego zgłoszenia należy dokonać w ciągu 6 miesięcy od dnia nabycia praw lub rzeczy poprzez przekazanie formularza do naczelnika właściwego urzędu skarbowego (formularz SD-Z2). Termin ten liczmy od dnia nabycia darowizny lub od dnia sporządzenia umowy darowizny. Zaś w przypadku dziedziczenia termin ten biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia sądu i stwierdzenia nabycia spadku lub od dnia sporządzenia aktu notarialnego.
Termin ten dotyczy także osób, które nie były świadome, że taką darowiznę otrzymały. One również mogą skorzystać ze zwolnienia, ale mają obowiązek poinformowania urzędu skarbowego o powzięciu informacji o uzyskaniu darowizny. Termin ten liczymy wtedy od momentu uzyskania takowej informacji, ale należy ten fakt odpowiednio uprawdopodobnić przed fiskusem.
Co dzieje się w przypadku niezgłoszenia darowizny we wskazanym terminie?
Termin ten jest niezwykle istotny dla korzystania ze zwolnienia, bowiem niedotrzymanie go skutkuje koniecznością opodatkowania darowizny. W momencie przekroczenia terminu 6 miesięcy obdarowany zobowiązany jest do zapłaty podatku na zasadach określonych dla I grupy podatkowej, którą staje się również najbliższa rodzina, tj. Małżonka lub małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, rodzeństwo, ojczym i macocha, ale także rodzeństwo rodziców, teściów, zięcia i synową. Wtedy limitem nieopodatkowanych wartości uzyskanych praw lub rzeczy jest kwota 9 637 zł.
W jaki sposób liczymy limit?
Należy pilnować, by wartość otrzymanego majątku nie przekroczyła 9 637 zł. Limit ten dotyczy darowizny otrzymanej od jednej osoby w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie. Co ciekawe, jeżeli otrzymaliśmy darowiznę od rodziców, liczymy ten limit podwójnie i wynosi on 19 274 zł, ponieważ są to dwie osoby. Jeżeli otrzymaną darowizną są środki pieniężne, należy udokumentować ten fakt wpływem na rachunek bankowy.
Kiedy nie musimy wysyłać zgłoszenia o otrzymanym majątku?
Nie ma obowiązku wysyłania zgłoszenia, gdy:
- pomimo jej otrzymania od najbliższej osoby, w ciągu 5 ostatnich lat od otrzymania ostatniej darowizny ich wartość nie przekroczyła łącznie dozwolonego limitu, tj. 9 637 zł lub
- gdy nabycie nastąpiło w formie aktu notarialnego albo w tej formie zostało złożone oświadczenie woli jednej ze stron.
Pozostałe zwolnienia w spadkach i darowiznach
Poza zwolnieniami dotyczącymi najbliższych osób z tzw. „0” grupy podatkowej, czyli zwolnieniami podmiotowymi, ustawa przewiduje także zwolnienia, które dotyczą nabycia konkretnych rzeczy lub praw majątkowych. Czasami można je określić jako zwolnienia przedmiotowo-podmiotowe, gdyż w niektórych przypadkach warunkiem do skorzystania ze zwolnienia jest spełnienie warunków przedmiotowych, a w niektórych osobowych (przynależność do konkretnej grupy podatkowej).
Zwolnienia przedmiotowe opisane w art. 4 oraz 4b ustawy o podatku od spadków i darowizn można podzielić na kilka kategorii ze względu, na przedmiot którego dotyczą. Część z nich dotyczy „działalności” rolniczej, potrzeb mieszkaniowych, ale znajdziemy także zwolnienia związane z ochroną zabytków, czy materialnych.
W większości przypadków należy spełnić wymogi, by z danego zwolnienia skorzystać. Przykładem na to jest zwolnienie dotyczy nabycia własności gruntów, stanowiących gospodarstwo rolne wraz z będącymi ich częścią składową drzewami i innymi roślinami – skorzystać ze zwolnienia mogą osoby fizyczne pod warunkiem, że w wyniku nabycia zostanie utworzone lub powiększone gospodarstwo rolne, a powierzchnia gospodarstwa rolnego będzie nie mniejsza niż 11 ha i nie większa niż 300 ha oraz gospodarstwo to będzie prowadzone przez nabywcę przez okres co najmniej 5 lat od dnia nabycia.
Innym przykładem jest nabycie w drodze darowizny pieniędzy lub innych rzeczy – warunkuje ono zwolnienie, poprzez której wskazanie grupy podatkowej dotyczy, jakiej wysokości nie może przekraczać oraz na co mają być przeznaczone:
„nabycie w drodze darowizny pieniędzy lub innych rzeczy przez osobę zaliczoną do I grupy podatkowej w wysokości nieprzekraczającej 9637 zł od jednego darczyńcy, a od wielu darczyńców łącznie nie więcej niż 19 274 zł w okresie 5 lat od daty pierwszej darowizny, jeżeli pieniądze te lub rzeczy obdarowany przeznaczy w okresie 12 miesięcy od dnia ich otrzymania na wkład budowlany, lub mieszkaniowy do spółdzielni, budowę domu jednorodzinnego, nabycie lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość albo spłatę zabezpieczonego hipoteką kredytu mieszkaniowego wraz z odsetkami”.
Zwolnień przedmiotowych opisanych w ustawie jest dużo. Należy pamiętać jednak o tym, by każde z nich zweryfikować na tyle szczegółowo, by nie pominąć żadnego elementu, który wykluczałby możliwość skorzystania z niego.
Nie należy zapominać również o innym ważnym aspekcie skorzystania ze wspomnianych zwolnień. Mianowicie, by nabywca mógł skorzystać ze zwolnień podmiotowych i przedmiotowych przewidzianych w ustawie, musi w chwili nabycia
a) posiadać obywatelstwo polskie lub obywatelstwo jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej, lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) lub
b) mieć miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub terytorium takiego państwa.
