Ulga na zabytki. Dla kogo? I co obejmuje?
Z ulgi na zabytki mogą skorzystać przedsiębiorcy prowadzący działalności gospodarcze oraz działający jako wspólnicy spółki cywilnej a także osoby indywidualne, którzy opodatkowują dochód na zasadach ogólnych lub podatkiem liniowym albo opodatkowująca przychód zryczałtowanym podatkiem od przychodów ewidencjonowanych. Z odliczenia mogą również skorzystać małżonkowie mający wspólność majątkową odliczając wydatki w równych częściach albo takich ustalonych indywidualnie przez siebie. Przy czym nie ma znaczenia czy dokument potwierdzający wydatek jest wystawiony na dane obydwojga małżonków lub jednego z nich.
Zgodnie z art. 26hb ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: u.p.d.o.f.) podatnik, który skorzystał z ulgi może odliczyć od podstawy opodatkowania maksymalnie 50% wydatków poniesionych na wpłaty na fundusz remontowy wspólnoty mieszkaniowej lub spółdzielni mieszkaniowej, na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane w zabytku nieruchomym. Podatnik może również odliczyć od podstawy opodatkowania wydatki poniesione na nabycie zabytku nieruchomego lub udziału w nim jednocześnie ponosząc wydatki na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane. W odniesieniu do wydatków na nabycie można odliczyć od podstawy opodatkowania iloczyn kwoty 500 złotych i ilości metrów kwadratowych powierzchni użytkowej zabytku. Iloczyn nie może wynieść więcej niż 500 000 złotych.
Czy każdemu przedsiębiorcy/osobie indywidualnej przysługuje ulga?
Każda z wyżej wymienionych kategorii wydatków jest dedykowana dla określonej kategorii podatników. Odliczenie to przysługuje podatnikowi, który jest właścicielem lub współwłaścicielem nieruchomości sklasyfikowanej jako zabytek, ale w momencie poniesienia wydatku na wpłaty na fundusz remontowy wspólnoty mieszkaniowej lub spółdzielni mieszkaniowej. To samo dotyczy podatnika, który:
- poniósł wydatek na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane, z tym, że musi On dodatkowo posiadać pozwolenie wojewódzkiego konserwatora zabytków na prowadzenie tych prac (odnośnie do zabytku wpisanego do rejestru zabytków) lub zalecenia konserwatorskie, jeżeli zabytek znajduje się w wojewódzkiej lub gminnej ewidencji zabytków.
- poniósł wydatki na nabycie zabytku lub udziału w nim wraz ze sfinansowaniem prac konserwatorskich, restauratorskich lub robotów budowlanych, ale prawo do ulgi nabywa będąc właścicielem/współwłaścicielem zabytku w momencie dokonywania odliczenia.
Moment poniesienia wydatków.
Należy również zauważyć, że moment poniesienia wydatków w ustawie o PIT jest inny dla każdej z kategorii poniesionych wydatków. Wobec czego za moment poniesienia wydatków na wpłaty na fundusz remontowy uznaje się dzień wpłacenia środków na fundusz. Funduszem remontowym są środki zebrane przez spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe, które są i mogą być przeznaczone tylko na remonty ich nieruchomości. Przy czym wykonanie remontów dotyczy części wspólnych wspólnot i spółdzielni. Momentem poniesienia wydatku odnośnie do wydatków związanych z pracami konserwatorskimi, pracami restauratorskimi lub robotami budowlanymi będzie dzień wystawienia faktury. Z kolei dla kosztów nabycia zabytku lub udziału w nim momentem poniesieniach tych kosztów będzie dzień nabycia tej własności.
W jaki sposób powinniśmy udokumentować poniesione wydatki?
Ustawodawca wskazuje, że poniesione wydatki muszą być odpowiednio udokumentowane. Co to oznacza? Otóż wydatki będące wpłatami na ww. fundusz remontowy podatnik musi udokumentować dowodem wpłaty na ten fundusz lub zaświadczeniem o wysokości wpłat w roku podatkowym wystawionym przez wspólnotę mieszkaniową, lub spółdzielnię mieszkaniową. Wydatki poniesione na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane, a także nabycie zabytku, lub udziału w nim należy udokumentować fakturą VAT. Przy czym istotne jest, aby wydatki poniesione były na rzecz czynnych podatników VAT jako podwykonawców.
Wydatki niekwalifikujące się do ulgi.
Jak w większości ulg podatkowych, również ulga na zabytki ma swoje ograniczenia, które odnoszą się do wydatków. Mianowicie odliczenie nie jest dedykowane dla tej części wydatków, która:
- została uwzględniona przez podatnika przy zastosowaniu innej ulgi podatkowej,
- została odliczona od przychodu w myśl art. 11 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od osób fizycznych,
- wykracza poza zakres prac i robót określonych w pozwoleniu wojewódzkiego konserwatora zabytków lub zaleceniach konserwatorskich,
- została sfinansowana, dofinansowana lub zwrócona podatnikowi w jakiejkolwiek formie.
Jak ustawodawca uzasadnił wycofanie ulgi? Kiedy ulga zostanie wycofana?
W myśl art. 1 ust. 10 projektu ustawy z dnia 24 marca 2022 roku o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2021 r. poz. 1128, z późn. zm.) ulga na zabytki ma przestać obowiązywać z dniem 1 lipca 2022. Ustawodawca za podstawę uchylenia tej ulgi wziął opinię publiczną, która w większości stwierdziła, że wydatki na zakup i modernizację zabytków są ponoszone najczęściej przez zamożnych obywateli. W związku z tym wprowadzenie tej ulgi uznaje się za nieuzasadnione. Zdaniem opinii publicznej zatem, jeżeli zabytków nie będą remontować ludzie biedni, lepiej aby dalej niszczały – w imię zasad. Ustawodawca w uzasadnieniu do ww. projektu ustawy zastrzegł, że stosuje się obecnie obowiązujące przepisy do wydatków, które podatnik poniesie do 30 czerwca bieżącego roku. Jednak w art. 13 ww. projektu ustawy znajduje się zapis, że obecne przepisy będą miały zastosowanie do wydatków poniesionych do końca 2022 roku. W związku z tym projekt ustawy z dnia 24 marca 2022 roku, jak i uzasadnienie tego projektu zawierają dwie różne ostateczne daty poniesienia wydatków, które podatnik może odliczyć w ramach jeszcze obowiązującej ulgi. Skutkiem takiego ustawodawstwa nie wiadomo jakiej daty należy się spodziewać w ostatecznym brzmieniu ustawy zmieniającej.
Niekonstytucyjność zmiany przed końcem 2022 roku.
Ustawodawca przyzwyczaja nas do coraz częstszych zmian zachodzących w prawie podatkowym nawet w trakcie trwającego roku. Do tej pory zmiany, które weszły w życie w trakcie roku były z reguły korzystne dla podatników, jednakże usunięcie korzystnej dla podatników ulgi, budzi w tej materii wątpliwości. Jeżeli planowane przez rządzących zmiany wejdą w życie, to podatnicy zostaną pozbawieni ulgi, która miała wiele do zaoferowania. W związku z tym, skoro planowana zmiana jest niekorzystna dla podatników, to czy jest zgodna z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej?
Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego (Wyrok TK z dnia 25 kwietnia 2001 roku, sygn. K 13/01) stanowi, że zmiana przepisów prawa podatkowego w trakcie roku jest możliwa wtedy, gdy zniesienie nie budzi negatywnych konsekwencji dla podatnika. W innym przypadku zniesienie np. ulgi podatkowej albo innego przepisu, którego zniesienie będzie na niekorzyść podatnika, jest niezgodne z konstytucyjnymi zasadami. Kluczową zasadą, do której odwołuje się Trybunał Konstytucyjny, jest zasada ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa, mająca swoje źródło w art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku (Dz. U. z 2001 r. nr 28, poz. 319, z późn. zm.). W myśl tego przepisu obywatel (w tym przypadku podatnik) powinien mieć poczucie, że stanowione prawo jest stabilne po to, aby mógł prowadzić swoje sprawy w zaufaniu, bez przeświadczenia, że „nie naraża się na niekorzystne skutki prawne swoich decyzji i działań niemożliwe do przewidzenia w chwili podejmowania tych decyzji i działań”. Nie da się ukryć, że ustawodawca, który znosi ustanowione wcześniej przepisy prawa podatkowego korzystne dla podatników, narusza przede wszystkim zasadę ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa.
Jakie stanowisko objęła doktryna w kontekście ulgi na zabytki?
W środowisku do tej pory nie określono wprost, aby zniesienie ulgi na zabytki stanowiło naruszenie zasad Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Podkreśla się natomiast, że ta omawiana zmiana może te zasady naruszać. Niewątpliwie zniesienie ulgi na zabytki będzie świadectwem tego, iż prawo podatkowe w Polsce nie jest stabilne ani precyzyjnie przemyślane. Wielu polskich przedsiębiorców chcących skorzystać z ww. ulgi i zaangażować się w modernizację zabytków utraci szanse umożliwiającą osiągnięcie tego celu. Na tej zmianie stracą również gminy, ponieważ dzięki tej uldze widziały nadzieję na odrestaurowanie wielu zabytków. Skutkiem omawianej zmiany możliwe jest, że utrudnione będzie odbudowanie zaufania do Państwa i Jego władzy a pewność podatników co do stabilności obowiązujących przepisów będzie ograniczona.
Czy warto spieszyć się z remontem pałacyku i ewentualną konsultacją podatkową?
Uzasadnienie do projektu ustawy z dnia 24 marca 2022 roku zakłada wycofanie ulgi na zabytki z dniem 1 lipca 2022 roku. O ile ta kwestia nie budzi wątpliwości, o tyle budzi ją kwestia daty poniesienia wydatków na dany zabytek. Art. 13 ww. projektu ustawy stanowi, że te wydatki poniesione do 31 grudnia 2022 roku będą mogły podlegać obecnym przepisom regulującym funkcjonowanie ulgi. Jednakże w uzasadnieniu do ww. projektu ustawy ustawodawca zaznaczył, iż do odliczenia w ramach ulgi będą kwalifikowały się tylko te wydatki poniesione do dnia 30 czerwca 2022 roku. W związku z tym stanowisko co do ostatecznej daty poniesienia wydatków nie jest jednoznaczne ani pewne.
Zatem warto, by podatnicy (jeśli mają taką możliwość) podjęli jak najszybciej decyzję o dokonaniu wpłat na fundusz remontowy, rozpoczęciu i poniesieniu wydatków na prace konserwatorskie, restauratorskie lub prace budowlane albo nabycie zabytku/udziału w zabytki. Dzięki temu mogą zdążyć z zastosowaniem ulgi i przywróceniem pierwotnego kształtu elementom dziedzictwa kulturalnego. Tak więc śpieszmy się kochać ulgi, tak szybko odchodzą.
