Spółka jawna jest jedną z możliwych form prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce. Na tę opcję decydują się w większości przedsiębiorcy, których działalność nie wiąże się z dużym ryzykiem i nie jest prowadzona na dużą skalę. Mimo to niektóre spółki jawne prowadzą księgowość w formie ksiąg rachunkowych. Czy jest to ich wybór, czy jednak obowiązek?
Jaka forma księgowości dla spółki jawnej?
Kiedy znajdzie się już pomysł na biznes oraz osoby, które będą chciały razem z nami w nim uczestniczyć, podpisując umowę spółki jawnej, należy zdecydować, jak wspólnicy chcą być opodatkowani, a co za tym idzie jaką formę prowadzenia księgowości wybrać. Należy pamiętać, że co do zasady spółka jawna sama w sobie nie jest podatnikiem, ale jest nim każdy wspólnik z osobna, w odniesieniu do przysługującego mu udziału w zysku spółki.
W przypadku spółki jawnej istnieją trzy możliwości ewidencjonowania operacji gospodarczych:
- ewidencja przychodów – możliwa wyłącznie w sytuacji, gdy wszyscy wspólnicy rozliczają się z fiskusem za pomocą ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych;
- Podatkowa Księga Przychodów i Rozchodów, czyli popularna KPiR-ka;
oraz
- Księgi rachunkowe, czyli coś, czego mniejsi podatnicy wystrzegają się jak ognia.
Z czego wynika strach przed pełną księgowością?
Zachętą z całą pewnością nie jest koszt takiej formy, który przy takiej samej ilości dokumentów stanowi kilkakrotność ceny księgowości uproszczonej. Prowadząc księgi rachunkowe, spółka otrzymuje również w pakiecie większą transparentność finansową, ponieważ zapisy na kontach obejmują zmiany w całym majątku firmy, a nie tylko przychody i wydatki.
Zatem w jakich sytuacjach spółka jawna będzie prowadziła księgowość w formie ksiąg rachunkowych?
Tak naprawdę każda spółka jawna może robić to od samego początku swojej działalności, a także rozpocząć w dowolnym kolejnym roku obrotowym. Jednak czy warto z tego korzystać pozostaje już w ocenie wspólników. Pełna księgowość daje szerszy obraz na sytuację finansową przedsiębiorstwa. Kiedy od samego początku zakłada się, że spółka będzie osiągała bardzo wysokie przychody warto zdecydować się na księgi rachunkowe. Po osiągnięciu pewnego ich poziomu, od kolejnego roku obrotowego może się to okazać obligatoryjne. Należy również liczyć się z tym, że sam proces zmiany z księgowości uproszczonej na pełną niesie za sobą szereg formalności.
Kiedy nie ma wyboru?
Istnieją jednak przypadki, kiedy to nie wspólnicy spółki decydują o prowadzeniu ksiąg rachunkowych, ale robi to za nich prawo. Pierwszą z nich jest przekroczenie w jednym roku obrotowym limitu 2.000.000 € przychodów, przeliczonego według kursu średniego NBP ogłoszonego na pierwszy dzień roboczy października w danym roku. W tej sytuacji spółka zobowiązana jest do ewidencjonowania operacji gospodarczych w formie pełnych ksiąg od 1 stycznia kolejnego roku obrotowego, a więc jeśli przekroczyłaby ona limit we wrześniu 2022 roku, to od początku 2023 zobligowana byłaby do otwarcia ksiąg.
Na uwadze należy mieć również sytuacje, w których co najmniej jeden ze wspólników nie jest osobą fizyczną. Zgodnie z art. 1 ust. 3 pkt 1a ust. o CIT przepisy ustawy dotyczą również spółek jawnych mających siedzibę lub zarząd na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli wspólnikami spółki jawnej nie są wyłącznie osoby fizyczne oraz spółka ta nie złoży właściwych informacji do urzędu skarbowego. W tej sytuacji spółka jawna jest zobowiązana do opłacania CIT-u, a tym samym prowadzenia księgowości w formie ksiąg rachunkowych.
Jakie deklaracje i kiedy trzeba złożyć?
Spółka jawna, aby nie zostać opodatkowana podatkiem CIT, zobowiązana jest złożyć przed pierwszą czynnością gospodarczą informacji, według ustalonego wzoru, czyli formularza CIT-15J: „Informacja o podatnikach podatku dochodowego posiadających, bezpośrednio lub za pośrednictwem podmiotów niebędących podatnikami podatku dochodowego, prawa do udziału w zysku spółki jawnej” oraz załącznika CIT/JW „Załącznik o danych podatnika podatku dochodowego, który osiąga dochody ze spółki jawnej”. Należy także pamiętać o obowiązku aktualizacji informacji w terminie 14 dni od dnia powstania zmian w składzie wspólników. Spółka jawna, która w wymaganym terminie złoży wspomniane wyżej dokumenty nie staje się podatnikiem podatku CIT, jednak nie zwalnia to jej z obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych.
Rozważając założenie spółki jawnej mało kto bierze pod uwagę prowadzenie ksiąg rachunkowych, w końcu inne formy są dużo prostsze i tańsze. Trzeba jednak pamiętać, że nie zawsze wybór należy do podatnika, a za nieprowadzenie ksiąg rachunkowych, w sytuacjach przewidzianych przez prawo, grożą kary.
