Jak wyglądała sytuacja prawna na gruncie przepisów ustawy o VAT do wyroku TSUE?
Od 2017 r. transakcje WNT i import usług dokonywane przez polskich podatników VAT były obarczone znacznym stopniem skomplikowania i ryzykiem podatkowym.
Zgodnie z przepisami ustawy o VAT istniała możliwość ujęcia podatku należnego oraz podatku naliczonego z tytułu przeprowadzonej transakcji WNT lub importu usług w różnych okresach rozliczeniowych.
Taka sytuacja miała miejsce przede wszystkim, gdy podatnik uwzględnił kwotę podatku należnego z tytułu ww. transakcji w deklaracji podatkowej, w której jest on obowiązany rozliczyć ten podatek po terminie 3 miesięcy od upływu miesiąca, w którym w odniesieniu do nabytych towarów powstał obowiązek podatkowy.
W wyniku tego, polski podatnik VAT wykazywał:
- Podatek należny w miesiącu powstania obowiązku podatkowego, co zwiększało kwotę podatku należnego z tytułu importu usług bądź WNT (w wyniku korekty deklaracji), a z kolei
- Podatek naliczony był wykazany w bieżącej deklaracji podatkowej, w której był ujmowany podatek (w innym okresie rozliczeniowym, aniżeli podatek należny).
Skutkiem powyższego była konieczność zapłaty odsetek za zwłokę, za okres pomiędzy złożoną korektą deklaracji, w której wykazywano podatek należny a deklaracją, w której został wykazany podatek naliczony z tytułu WNT lub importu usług.
Przepisy polskiej ustawy o VAT budziły szereg wątpliwości natury prawnej w orzecznictwie sądów administracyjnych, jak i podatników stosujących powyższe regulacje.
Unijne dyrektywy VAT zakładają bowiem neutralność VAT, zwłaszcza w przypadku dokonywania transakcji wewnątrzwspólnotowych, jak również importu usług, w których podatnikiem jest nabywca usług.
W związku z tym, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w wyroku w sprawie I SA/Gl 495/19 zdecydował się na usunięcie ww. wątpliwości pomiędzy treścią polskiej ustawy o VAT a zasadą wynikającą z dyrektyw unijnych, poprzez zadanie pytania prejudycjalnego do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Wyrok TSUE
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej pochylił się nad przedmiotowym zagadnieniem zgodności polskich rozwiązań pozwalających na brak neutralności w transakcjach wewnątrzwspólnotowych i imporcie usług (poprzez istnienie rozbieżności w ujęciu podatku należnego i naliczonego) z unijnymi dyrektywami VAT.
Po przeanalizowaniu stanu sprawy w wyroku z dnia 18 marca 2021 r. w sprawie C-895/19, TSUE stwierdził, że polskie prawo narusza unijną zasadę neutralności podatkowej oraz proporcjonalności.
TSUE jednoznacznie określił, iż
„powstanie prawa do odliczenia może być uzależnione wyłącznie od materialnych warunków (…). Natomiast nie zależy ono koniecznie od uzyskania faktury ani od złożenia deklaracji czy rozliczenia VAT należnego z tytułu takiego nabycia w określonym terminie”.
W konsekwencji TSUE uznał, iż nakładanie na podatników w transakcjach WNT lub importu usług ciężaru VAT wyłącznie poprzez niedopełnienie formalnego obowiązku, niezależnego od działań podatnika VAT, jest niedopuszczalne.
Oznacza to, że uregulowania krajowe, zakazujące wykonywania prawa do odliczenia VAT związanego z nabyciem wewnątrzwspólnotowym lub importem usług w tym samym okresie, są niezgodne z prawem unijnym.
Tym samym, pobór odsetek za zwłokę przez organy podatkowe z tytułu istniejących rozbieżności w ujmowaniu podatku należnego i naliczonego w transakcjach wewnątrzwspólnotowych lub imporcie usług jest sprzeczne z prawem unijnym.
Co musimy zrobić, aby uzyskać nienależnie zapłaconą kwotę?
Tak naprawdę dzieli nas od tego tylko kilka kroków.
Po pierwsze, musimy się zastanowić, czy w przeszłości nie doszło do sytuacji, w której powstała konieczność zapłaty odsetek za zwłokę w związku z istniejącą rozbieżnością pomiędzy podatkiem należnym a naliczonym z tytułu przeprowadzonych transakcji WNT lub importu usług.
W tym celu należy przeanalizować przeprowadzane w poprzednich latach transakcje WNT oraz importu usług, jak również okoliczności towarzyszące ww. transakcjom.
Jeżeli wyselekcjonujemy transakcję, w której zrodziła się konieczność zapłacenia odsetek za zwłokę w związku z istniejącą rozbieżnością pomiędzy podatkiem należnym a naliczonym zalecane jest obliczenie wartości uiszczonych środków pieniężnych z tego tytułu.
Następnie zasadne jest przygotowanie wniosku o zwrot nadpłaty oraz wszystkich innych niezbędnych dokumentów i rozpoczęcie właściwego postępowania o zwrot.
Może się oczywiście okazać, że w tym zakresie potrzebne będzie wsparcie kancelarii. W razie konieczności przekazania dodatkowych informacji lub udzielenia pomocy w ramach omawianego postępowania o zwrot środków, pozostajemy do dyspozycji.
Niewątpliwie wyrok Trybunału spowoduje lawinę wniosków, a organy będą miały ręce pełne roboty. Pamiętajmy jednak, że czas na złożenie wniosków po wyroku TSUE może być ograniczony w czasie. Nie należy zatem zbyt długo zwlekać z podjęciem działania i już dzisiaj przyjrzeć się swoim minionym transakcjom.
W celu ustalenia potencjalnej kwoty do zwrotu, jak i uzyskania wsparcia w toku postępowania przed organami podatkowymi, zachęcamy do kontaktu z naszą Kancelarią.
Michał Wasyl
Doradca podatkowy Kancelarii Mentzen
