Geneza problemu
W dniu 1 stycznia 2017 r. w ustawie o VAT pojawił się przepis art. 96 ust. 9 dający kompetencję naczelnikom urzędów skarbowych do wykreślania podatników z listy czynnych VAT-owców i to bez informowania o tym zainteresowanego podatnika. Naczelnicy mogą zastosować taki krok w kilku enumeratywnie wymienionych przez przepis sytuacjach, takich jak przykładowo:
– nieistnienie podatnika,
– fałszywe dane zawarte w zgłoszeniu rejestracyjnym,
– posiadanie danych wskazujących, że podatnik dopuszcza się wyłudzeń skarbowych.
W praktyce wykreślenie z listy czynnych podatników VAT wiąże się ze znaczącymi konsekwencjami dla podatnika, jak i dla jego kontrahentów, takimi jak chociażby brak możliwości odliczenia naliczonego VAT-u. W związku z powyższym, w praktyce pojawił się spór dotyczący charakteru wspomnianego wykreślenia.
To czynność materialno-techniczna!
Stanowisko fiskusa było oczywiste od samego wprowadzenia wspomnianego przepisu. Organy niezmiennie twierdzą bowiem, że wykreślenie jest czynnością materialno-techniczną, która nie wymaga wydania decyzji podatkowej, a tym samym nie wymaga ona również wszczęcia postępowania podatkowego. Niestety, powyższe stanowisko jest niekorzystne dla podatników, którzy po skreśleniu pozostawali w błędnym przeświadczeniu, że w dalszym ciągu są oni czynnymi VAT-owcami – bowiem zgodnie z brzmieniem omawianego przepisu organy nie informowały ich o skreśleniu. Co więcej, niekorzystne dla podatników stanowisko przyjęła również część sądów administracyjnych, przykładowo wyrok WSA w Łodzi z dnia 23 listopada 2021 r., sygn.: I SA/Łd 662/21).
Powinna być decyzja podatkowa!
Drugi pogląd został sformułowany przez podatników, a następnie poparły go sądy administracyjne w szeregu wydanych rozstrzygnięć. Zgodnie z nim, wykreślenie z rejestru VAT-owców niesie za sobą zbyt poważne konsekwencje, żeby uznać taką sankcję za czynność materialno-techniczną. Tym samym, wykreślenie bez wydania decyzji było bezskuteczne. Powyższe stanowisko poparły przykładowo wojewódzkie sądy administracyjne w wyrokach z dnia 26 września 2019 r., sygn.: III SA/Wa 314/19 oraz z dnia 6 grudnia 2018 r., sygn.: I SA/Sz 579/18.
7 osobowy skład NSA: rację ma fiskus!
Nad powyższym zagadnieniem pochylił się NSA w poszerzonym składzie 7 sędziów (uchwała z dnia 23 października 2023 r., sygn.: I FPS 3/23). W podjętej uchwale sąd zwrócił uwagę na literalne brzmienie przepisu, które zezwala na skreślenie podatnika bez konieczności zawiadomienia go o tym fakcie. Tym samym, przepis nie przewiduje konieczności prowadzenia sformalizowanego postępowania podatkowego i to pomimo znacznych konsekwencji dla podatnika.
