Chwilę pracowałem i rękę złamałem – czyli BHP w miejscu pracy.

Czym jest wypadek przy pracy?

Wypadek przy pracy to nagłe zdarzenie, wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć. Za wypadek przy pracy zostanie uznane zdarzenie, które będzie miało związek z pracą, czyli dojdzie do niego podczas:

• wykonywania rutynowych czynności pracowniczych lub z rozkazu przełożonego,
• wykonywania czynności na rzecz pracodawcy bez polecenia,
• pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy, w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązków pracowniczych,
• podróży służbowej pracownika, na zlecenie pracodawcy.

Ponadto istnieją dodatkowe przesłanki, które definiują dane zdarzenie jako wypadek przy pracy. Po pierwsze zdarzenie musi być nagłe. Po drugie musi być spowodowane przyczyną zewnętrzną.

Wypadek przy pracy tylko w trakcie umowy o pracę?

Zdarzenia uznawane jako wypadek przy pracy dotyczą nie tylko osób zatrudnionych na podstawie stosunku pracy. Przepisy przewidują, że wypadek przy pracy może mieć zastosowanie, również do zdarzeń, które miały miejsce w okresie obowiązywania ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu, podczas:

• uprawiania sportu – w trakcie zawodów i treningów przez osobę pobierającą stypendium sportowe;
• wykonywania odpłatnie pracy, na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania;
• pełnienia mandatu posła lub senatora, pobierającego uposażenie;
• odbywania szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego dorosłych lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy przez osobę pobierającą stypendium, w okresie odbywania tego szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego dorosłych
  lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy, na podstawie skierowania wydanego przez powiatowy urząd pracy lub przez inny podmiot kierujący pobieraniem stypendium, na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w okresie odbywania studiów podyplomowych;
• wykonywania przez członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych oraz przez inną osobę traktowaną na równi z członkiem spółdzielni, w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, pracy na rzecz tych spółdzielni;
• wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy
  o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia;
• wykonywania pracy na podstawie umowy uaktywniającej, o której mowa w ustawie
  z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. nr 45, poz. 235);
• współpracy przy wykonywaniu pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia;
• wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych;
• wykonywania zwykłych czynności związanych ze współpracą przy prowadzeniu działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych;
• wykonywania przez osobę duchowną czynności religijnych lub czynności związanych z powierzonymi funkcjami duszpasterskimi lub zakonnymi;
• odbywania służby zastępczej;
• nauki w Krajowej Szkole Administracji Publicznej przez słuchaczy pobierających stypendium;
• wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowa taka została zawarta
  z pracodawcą, z którym osoba pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje ona pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy;
• pełnienia przez funkcjonariusza celnego obowiązków służbowych.

Poważne wypadki

Przepisy przewidują wypadki szczególnego rodzaju ze względu na skutki, jakie wywołują bądź na fakt uczestniczenia w nich, większej liczby osób. Są to wypadki śmiertelne, ciężkie i zbiorowe. Za wypadek śmiertelny uznaje się zdarzenie, które spowodowało śmierć pracownika w czasie 6 miesięcy od daty wypadku. Wypadek ciężki to taki na skutek, którego poszkodowany doznał ciężkiego urazu, trwałej lub częściowej niezdolności do pracy zawodowej, trwałego zniekształcenia lub zeszpecenia ciała. Wypadek zbiorowy ma miejsce, gdy wypadku doznało dwie i więcej osób. Jeżeli dane zdarzenie zostanie zakwalifikowane do wyżej wymienionych kategorii, pracodawca jest zobowiązany zawiadomić właściwego okręgowego inspektora pracy i prokuratora.

Postepowanie w przypadku śmierci pracownika zostało opisane w artykule „Obowiązki pracodawcy po śmierci pracownika”

Procedura wypadkowa

Jeżeli dojdzie do wypadku, to przede wszystkim osoba poszkodowana powinna bez względnej zwłoki poinformować pracodawcę o zaistniałym zdarzeniu.

Pracodawca po otrzymaniu takiej wiadomości jest obowiązany powołać zespół powypadkowy, którego zadaniem jest zbadanie okoliczności, przyczyn oraz związku wypadku z wykonywaną pracą. Skład zespołu powypadkowego zależy od sytuacji danego pracodawcy, ilości zatrudnionych pracowników oraz przyjętego w zakładzie systemu realizacji zadań z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy.

Zespół wypadkowy przede wszystkim musi:

• zebrać informacje dotyczące wypadku od poszkodowanego i świadków,
• dokonać kwalifikacji wypadku,
• ustalić środki profilaktyczne.

Zebrane informacje są podstawą do przygotowania dokumentacji powypadkowej, tzw. protokołu powypadkowego, który jest podstawą do ustalenia uprawnień do świadczeń dla poszkodowanego i jego rodziny. Protokół ustaleń okoliczności i przyczyn wypadku, przed zatwierdzeniem, musi zostać przedstawiony poszkodowanemu, który może zgłosić uwagi
i wyjaśnienia do zawartych w nim informacji. Dokumentacja wypadkowa powinna zostać przygotowana w ciągu 14 dni od daty zgłoszenia wypadku, a następnie powinna zostać zatwierdzona przez pracodawcę, w ciągu kolejnych 5 dni. Protokoły powypadkowe dotyczące wypadków śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych są dodatkowo przekazywane właściwemu inspektorowi pracy Państwowej Inspekcji i Pracy.

Kolejnymi obowiązkami pracodawcy są: wprowadzenie wypadku do rejestru wypadków i przygotowanie statystycznej karty wypadku GUS. Ponadto dokumentacja powypadkowa musi być przechowywana przez okres 10 lat.

Istotnym aspektem całej procedury powypadkowej jest ponowne przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego, dogłębne przeanalizowanie zdarzenia, a w konsekwencji wprowadzenie środków prewencyjnych, mających na celu zapobieganie podobnym sytuacjom w przyszłości.

Zdarzają się natomiast sytuacje, iż przeprowadzona procedura wykaże, że dane zdarzenie nie posiada znamion wypadku przy pracy lub miały miejsce okoliczności, wykluczające uzyskanie przez poszkodowanego świadczeń, przysługujących z tytułu wypadku przy pracy. Takie efekty postepowania należy dokładnie opisać w dokumentacji, skrupulatne wyjaśnić i wskazać faktyczne dowody.

Niezdolność do pracy z powodu wypadku przy pracy – co teraz?

Jeżeli w wyniku wypadku, który został zakwalifikowany jako wypadek przy pracy, pracownik jest niezdolny do pracy, to ma on możliwość ubiegania się określonych roszczeń. Na podstawie zwolnienia lekarskiego, EZLA, potwierdzającego niezdolność do pracy, poszkodowany ma prawo do zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego. Taki zasiłek przysługuje przez 182 dni w roku kalendarzowym i wynosi 100% podstawy wymiaru. Po wyczerpaniu zasiłku chorobowego, osoba która rokuje odzyskanie zdolności do pracy, może skorzystać ze świadczenia rehabilitacyjnego. Takie świadczenie przysługuje za okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej niż przez 12 miesięcy i wynosi również 100% podstawy wymiaru. Ponadto można uzyskać jednorazowe odszkodowanie za doznanie stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu.

Ważne jest to, że zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego przysługuje niezależnie od okresu podlegania ubezpieczeniu, pracownik ma do niego prawo już od pierwszego dnia niezdolności do pracy, spowodowanej wypadkiem. W rezultacie pracodawca nie ponosi w pierwszym etapie choroby pracownika, kosztów jego nieobecności, jak to jest przy „standardowej” niezdolności do pracy.

Zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługuje, jeżeli:

• do wypadku doszło wskutek rażącego niedbalstwa poszkodowanego;
• jedyną przyczyną wypadku, było udokumentowane, umyślne złamanie przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia przez ubezpieczonego;
• poszkodowany przyczynił się do zdarzenia, będąc w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających;
• ubezpieczony odmówił poddania się badaniu w celu stwierdzenia zawartości w organizmie alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych.

Jeżeli, któraś z powyższych okoliczności ma miejsce i ubezpieczony nie nabywa prawa do zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego, ma on nadal prawo do wynagrodzenia chorobowego i zasiłku chorobowego z ubezpieczenia chorobowego.

Poszkodowany poza świadczeniami z ubezpieczenia wypadkowego, do którego mają zastosowanie przepisy Kodeksu pracy, może ubiegać się o odszkodowanie za utratę lub uszkodzenie, w związku z wypadkiem przy pracy, przedmiotów osobistego użytku. Odszkodowanie za utracone lub uszkodzone przedmioty osobiste, wypłacane jest na wniosek pracownika, który uległ wypadkowi, a decyzję w sprawie wysokości odszkodowania podejmuje pracodawca. Odszkodowanie jest wolne od podatku dochodowego od osób fizycznych, a także składek ZUS. Świadczenie to ma zastosowanie do przedmiotów użytku osobistego oraz przedmiotów niezbędnych do wykonywania pracy, z wyjątkiem pojazdów samochodowych oraz wartości pieniężnych.

Orzecznictwo sądowe wyjaśnia, że przedmioty osobistego użytku to przedmioty, których pracownik nie udostępnia innym, chociaż nie muszą być one niezbędnymi dla niego, czy do wykonywania przez niego pracy. Do przedmiotów osobistego użytku poza ubraniem
i obuwiem będą się zaliczały, także: zegarek, okulary, biżuteria, portfel, teczka lub torba, zapalniczka, telefon komórkowy itp. przedmioty. Z prawa do odszkodowania wyłączone są natomiast pojazdy samochodowe i wartości pieniężne (por. wyrok SN z 5 września 1975 r., sygn. akt III PR 66/75).

Wypadek przy pracy podczas pracy zdalnej – czy to możliwe?

Projekt nowelizacyjny ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw zakłada, że przepisy dotyczące wypadków przy pracy, w odniesieniu do pracy zdalnej, stosuje się odpowiednio. Oznacza to, że pracodawca będzie musiał uwzględnić fakt, iż praca zdalna będzie wykonywana poza siedzibą pracodawcy.

Takie założenia powodują wiele niejasności. Dla przykładu pracodawcy mogą mieć trudność w odpowiednim przełożeniu przepisu, który mówi o tym, że to pracodawca powinien podjąć działania eliminujące lub ograniczające zagrożenia w związku z wypadkiem.

Ponadto nowe przepisy dotyczące pracy zdalnej w zestawieniu z niezmienionymi przepisami dotyczącymi wypłaty świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego, powodują kolejne wątpliwości. Mianowicie chodzi o możliwość kwestionowania wypadku przy pracy pracowników wykonujących prace zdalną, podważając związek wypadku z pracą.

Więcej na temat pracy zdalnej zawiera „Praca zdalna pod kontrolą”.

Podsumowując, nie każde zdarzenie będzie uznane za wypadek przy pracy. Aby dane zajście było zakwalifikowane jako wypadek przy pracy, muszą zostać spełnione określone przesłanki. Warto pamiętać, że przede wszystkim sytuacja musi zostać odpowiednio udokumentowana. Procedura powypadkowa ma na celu wyjaśnienie przyczyn zdarzenia, odpowiednie zakwalifikowanie danej sytuacji, a także określenie środków zapobiegawczych, tak aby dany incydent nie miał miejsca w przyszłości.