Stan niewypłacalności
W celu udzielenia odpowiedzi na pytanie ,,Czy spółka z ograniczoną odpowiedzialnością zawsze może upaść?” należy zastanowić się nad tym, czym w ogóle jest stan niewypłacalności prowadzący do ogłoszenia upadłości.
Jest to pojęcie zdefiniowane w art. 11 Prawa upadłościowego. Zgodnie z ustawową definicją spółka z o.o. staje się niewypłacalna w przypadku, w którym utraci ona zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych – prościej mówiąc, trwale utraci swoją zdolność płatniczą. Nie zawsze łatwo jest określić ten moment, dlatego ustawa przewiduje dwa domniemania:
- zgodnie z pierwszym spółka traci swoją zdolność płatniczą, jeżeli opóźnia się ponad trzy miesiące z wykonaniem swoich zobowiązań pieniężnych;
- zgodnie z drugim, gdy przez ponad dwa lata (okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące) zobowiązania pieniężne spółki z o.o. przekraczają wartość jej majątku – jest to przesłanka nadmiernego zadłużenia spółki.
Zobowiązania spółki przekraczają wartość jej majątku, jeżeli zgodnie z bilansem przekroczą one wartość jej aktywów. Wyłączone z domniemania są rezerwy na zobowiązania oraz zobowiązania wobec jednostek powiązanych. Zobowiązaniem wobec jednostek powiązanych jest przykładowo pożyczka udzielona przez wspólnika spółce, prowadząca do sztucznego wykazywania niewypłacalności.
Samo zaistnienie stanu niewypłacalności nie jest wystarczające do ogłoszenia upadłości. Musimy mieć na względnie wymogi formalne niezbędne do uwzględnienia przez sąd naszego wniosku upadłościowego.
Czym jest brak zagrożenia powstania stanu niewypłacalności?
Jednym z powodów oddalenia składanego wniosku o ogłoszenie upadłości jest jego przedwczesność. Zgodnie z art. 11 ust. 6 prawa upadłościowego, sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli nie ma zagrożenia utraty przez dłużnika zdolności do wykonywania jego wymagalnych zobowiązań w niedługim czasie. Przepis ten znajdzie zastosowanie w tych wszystkich stanach faktycznych, gdzie zadłużenie wprawdzie przekracza wartość majątku, ale nie jest wymagalne, a bieżąca sytuacja dłużnika jest na tyle stabilna, że zapewnione jest wykonywanie wszystkich zobowiązań, w dłuższej niż niedaleka, perspektywie czasowej. Ważne, aby w takich sytuacjach bieżące regulowanie zobowiązań pozostawało niezagrożone.
Czy jeden wierzyciel wystarczy, żeby ogłosić upadłość?
Zgodnie z art. 2 Prawa upadłościowego, celem postępowania upadłościowego
jest zaspokojenie w jak najwyższym stopniu roszczeń wierzycieli. Z przytoczonego przepisu wynika, że jeżeli spółka z o.o. będzie miała tylko jednego wierzyciela, podstawowa przesłanka złożenia wniosku o upadłość nie zostanie spełniona. W przypadku złożenia wniosku, posiadając wyłącznie jednego wierzyciela, zostanie on oddalony przez sąd. Jest to podstawowa różnica między upadłością przedsiębiorcy, a upadłością konsumencką. Posiadanie wyłącznie jednego wierzyciela nie stanowi bowiem przeszkody przed ogłoszeniem upadłości przez konsumenta (art. 4912 Prawa upadłościowego).
Wierzytelności sporne, czym właściwie są?
W tym miejscu należy odpowiedzieć na pytanie – kto w ogóle może złożyć wniosek
o ogłoszenie upadłości? Legitymację do złożenia wniosku mają m.in. dłużnicy, np. spółka z o.o. lub każdy z jej wierzycieli osobistych – czyli osoby, które mogą egzekwować zobowiązanie z majątku osobistego dłużnika. W przypadku, gdy wierzyciel spółki złoży ww. wniosek, natomiast dłużnik wykaże, że wierzytelność ma w całości charakter sporny, a spór co do tej wierzytelności powstał przed złożeniem wniosku – sąd oddali taki wniosek (art. 12a p.u.). Jest to forma obrony dłużnika przed złożonym wnioskiem o ogłoszenie jego upadłości przez wierzyciela.
A co z kosztami postępowania?
Jeżeli wartość majątku spółki jest równa kosztom postępowania lub jest od nich niższa, sąd obligatoryjnie oddali wniosek o ogłoszenie upadłości (art.13 p.u.). Sąd nie ma w tym zakresie innej możliwości działania, gdyż przepis ten obliguje sąd
do oddalenia wniosku upadłościowego. Korzystne może jednak okazać się złożenie wniosku upadłościowego, pomimo braku majątku w firmie, np. w spółce z o.o. Oddalenie jest rozstrzygnięciem merytorycznym, a to znaczy, że doszło do skutecznego złożenia wniosku upadłościowego, co ma istotne znaczenie w kontekście art. 299 § 1 k.s.h. Przepis ten stanowi o odpowiedzialności członków zarządu, majątkiem osobistym za zobowiązania spółki z o.o. Członkowie zarządu mogą uwolnić się od tej odpowiedzialności, jeżeli złożą wniosek
o ogłoszenie upadłości spółki w ustawowym terminie, który wynosi 30 dni. Pomimo braku majątku w spółce, dochodzi do skutecznego złożenia wniosku upadłościowego, tym samym powoduje uniknięcie przez członków zarządu odpowiedzialności za zobowiązania spółki.
Wszyscy członkowie zarządu rezygnują z pełnionej funkcji, co wtedy?
Co w przypadku, kiedy wszyscy członkowie zarządu zrezygnują, zanim pojawi się stan niewypłacalności? Jak wiemy zarząd pełni w spółce funkcję reprezentacyjną oraz wykonawczą. Z prawnego punktu widzenia nie istnieje możliwość zlikwidowania zarządu spółki z o.o. Może się jednak zdarzyć sytuacja, w której upłynie kadencja wszystkich członków jednocześnie, bądź wszyscy członkowie w jednym czasie złożą rezygnację. Co w takiej sytuacji? Spółka bez zarządu stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa obrotu gospodarczego, ze względu na uniknięcie kodeksowej odpowiedzialności zarządu za zobowiązania spółki. Spółka pozbawiona swojego organu wykonawczego, nie będzie mogła zaciągać nowych zobowiązań, a tym samym doprowadzić do stanu niewypłacalności.
Co więcej, postępowania sądowe wszczęte przez spółkę lub przeciwko niej ulegną zawieszeniu z urzędu, do momentu uzupełnienia braków w zarządzie spółki. W takiej sytuacji Sąd Rejestrowy może powołać kuratora, w celu powołania nowego zarządu spółki.
A co w przypadku, gdy członek zarządu zrezygnuje z pełnionej funkcji, po powstaniu stanu niewypłacalności spółki, lecz przed upływem terminu złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości? Należy mieć na względzie ich subsydiarną odpowiedzialność, w przypadku bezskutecznej egzekucji z majątku spółki. Zgodnie z kodeksową regulacją, członkowie zarządu powinni w imieniu spółki złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości, nie później
niż w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości. W związku z tym, jeżeli członkowie zarządu zrezygnują z funkcji przed upływem trzydziestodniowego terminu, nie wyłączy to ich odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Przesłanki do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości zaistniały w czasie, w którym pełnili oni swoje funkcje w zarządzie spółki. Natomiast składając rezygnację z funkcji, pozbawia się tej możliwości, co skutkuje jego subsydiarną odpowiedzialnością.
Złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości, a następnie zrezygnowanie przez członka zarządu z pełnionej funkcji, również nie jest dobrym rozwiązaniem. Przesłankę uwolnienia się od odpowiedzialności, stanowi skuteczne złożenie wniosku. Wniosek zostanie złożony skutecznie, jeżeli sąd będzie miał możliwość jego rozpoznania. W przypadku, gdy nie będzie miał na to szansy, wezwie członka zarządu do uzupełnienia braków formalnych. Jeżeli ten w międzyczasie ustąpi z pełnionej funkcji, oczywiste jest, że nie będzie mógł tego dokonać. Taki wniosek zostanie zwrócony i nie będzie możliwości uznania go za skutecznie złożony.
Co ciekawe, nawet jeżeli w spółce mamy do czynienia z reprezentacją łączną (np. wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem) obowiązek złożenia wniosku upadłościowego spoczywa na każdym członku zarządu z osobna i każdy samodzielnie może taki wniosek złożyć, bez uwzględniania innego sposobu reprezentacji określonego w umowie spółki.
Mając na uwadze powyższe, możemy stwierdzić, że spółka z o.o. nie zawsze może upaść. Kluczowe jest dokładne zbadanie sytuacji przedsiębiorstwa, chcącego wystąpić z wnioskiem upadłościowym pod względem formalnoprawnym. Decydując się na ogłoszenie upadłości, należy dokonać szczegółowej analizy sytuacji gospodarczej naszej spółki.
