Jednoosobowa działalność gospodarcza (dalej jako JDG) to podstawowa forma prowadzenia w Polsce działalności gospodarczej. Przychody, koszty, a w efekcie również dochody, związane są bezpośrednio z osobą fizyczną. Taka forma prowadzenia działalności gospodarczej podlega więc bezpośrednio pod reżim ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z dnia 26 lipca 1991 r. (dalej: ustawa o PIT).
Jakie są główne wady i zalety prowadzenia działalności gospodarczej w tej formie? Przede wszystkim przedsiębiorcy bardzo często narzekają na konieczność opłacania składek na ZUS. Jest to dotkliwe obciążenie, które obecnie wynosi zwykle 1 431,48 zł. Staje się ono jednak znacznie mniej zauważalne, jeżeli skala działalności gwałtownie rośnie. Poza tym od ZUS-u da się uwolnić, przynajmniej w znacznej części i na jakiś czas.
Klątwa ZUS-u. Jak się od niej uwolnić?
Istnieje kilka sztuczek, o których warto pamiętać rozpoczynając działalność gospodarczą. W pierwszej kolejności chodzi o rozpoczęcie prowadzenia działalności drugiego dnia miesiąca. Czas trwania ulgi naliczany jest za każdy pełen miesiąc prowadzonej działalności gospodarczej – maksymalnie sześć pełnych miesięcy. Co za tym idzie, rozpoczynając działalność drugiego dnia, otrzymujemy niemal cały dodatkowy miesiąc, w którym skorzystamy z ulgi. Niestety, składkę zdrowotną zapłacimy tak czy siak, chociażbyśmy rozpoczęli działalność ostatniego dnia miesiąca. Po drugie, należy zastosować sumarycznie dwa zwolnienia. Pierwsze z nich to tzw. ulga na start, drugie to “mały ZUS”.
Ulga na start obejmuje pierwsze sześć pełnych miesięcy naszej działalności, a “mały ZUS” kolejne dwa lata. Efekt ich działania jest podobny. W pierwszej sytuacji nie płacimy składek na ubezpieczenia społeczne, w drugiej jedynie składkę chorobową. Ta zaś wynosi zaledwie 362,34 zł, ponad 1.000 zł mniej niż tzw. “duży ZUS”. Oczywiście te konkretnie stawki z pewnością wkrótce się zdezaktualizują, gdyż rokrocznie systematycznie rosną.
Są dwa istotne wyłączenia oraz pewne kruczki prawne, jeżeli chodzi o skorzystanie z tych preferencji. Po pierwsze, w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych nie mogliśmy prowadzić działalności gospodarczej. Po drugie, nie możemy podjąć działalności jako kontrahent u byłego pracodawcy. Dodatkowo, jeżeli zawiesimy działalność gospodarczą w trakcie korzystania z preferencji, to nie przedłuża to maksymalnego czasu ich trwania.
Przykład: Pan Jan Kowalski, po konsultacji z doradcą podatkowym, rozpoczął działalność 2 maja 2020 roku. Obowiązek opłacania składek powstał więc od 1 czerwca, ale skorzystał on z ulgi na start. Od 1 grudnia przeszedł na mały ZUS, jednak w okresie od początku stycznia do końca marca zawiesił swoją działalność. Mimo to z “małego ZUS-u” będzie mógł korzystać jedynie do 30 listopada 2022. Od 1 grudnia 2022 będzie musiał opłacać już składki w pełnym wymiarze.
Jak płacić dochodowy, żeby nie przepłacić?
Oprócz składek, które są wadą i możliwości ich ograniczenia, co jest zaletą, JDG ma dużą swobodę, jeżeli chodzi o opodatkowanie dochodów. Po pierwsze, nie trzeba się martwić podwójnym opodatkowaniem, jak w przypadku spółki z o.o. Po drugie, mamy aż cztery równoległe sposoby opodatkowania dochodów. Po trzecie, co roku do końca lutego, płynnie możemy przechodzić z jednej formy opodatkowania na drugą. Wspomniane formy opodatkowania to podatek liniowy, skala podatkowa, ryczałt ewidencjonowany i karta podatkowa. Czym się charakteryzują i którą wybrać?
W telegraficznym skrócie – podatek na skali to identyczna opcja, jak dla osób fizycznych które działalności gospodarczej nie płacą. Mamy kwotę wolną, możliwość wspólnych rozliczeń z małżonkiem, dwa progi podatkowe (17 % do 85 528 Zł oraz 32% od nadwyżki względem kwoty 85 528 zł) i daninę solidarnościową (5% od dochodów powyżej 1 mln). Im większa część dochodu trafia na drugi próg, tym bardziej tę formę opłaca się zmienić. Najpopularniejszą formą opodatkowania dochodów przedsiębiorców jest podatek liniowy, 19%. Wówczas znika nam większość preferencji, takich jak wspólne opodatkowanie czy kwota wolna, ale nie musimy martwić się drugim progiem. Zarówno pierwsza jak i druga omawiana forma wymaga księgowości minimum w formie księgi przychodów i rozchodów (dalej PKPiR).
Nieco zapomniane i bardzo korzystne metody
Zdecydowana większość przedsiębiorców korzysta z dwóch wyżej opisanych metod. Jednak istnieją jeszcze dwie, które dla niektórych zawodów są niezwykle preferencyjne. Pierwszą z nich jest ryczałt, uregulowany w ustawie z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (dalej: ustawa o ryczałcie). Ryczałt jest podatkiem przychodowym, a więc nie odliczamy kosztów, a cały przychód podlega opodatkowaniu. Stawki tego podatku wynoszą, w zależności od zawodu: 20%, 17%, 10%, 8,5%, 5,5%, 3% i 2%. O ile pierwsze dwie są niekorzystne (pierwsza zasadniczo nigdy się nie opłaca) to każda kolejna wygląda już coraz lepiej.
Stawka ryczałtu zależy od konkretnej branży i konkretnego zawodu, z których znaczna część jest całkowicie wyłączona. W zamian mamy mnóstwo zawodów wymierających, przestarzałych. Dokładnie z tymi samymi problemami boryka się karta podatkowa. Tutaj jednak sposób opodatkowania jest jeszcze inny. Karta gwarantuje nam podatek stały, którego wysokość zależy jedynie od liczby pracowników i wielkości miejscowości, w której wykonujemy działalność. Ten nietypowy sposób opodatkowania bywa zaskakująco opłacalny, a większość przedsiębiorców nawet nie zdaje sobie sprawy z jego istnienia. Oba też wyżej wskazane typy charakteryzują się bardzo uproszczoną księgowością.
Zachęcamy do zapoznania się z odrębnymi artykułami, które szczegółowo omawiają każdą z wyżej wymienionych form opodatkowania. Należy jednak pamiętać, że konkretny wybór zależy od indywidualnej sytuacji podatnika. Zastanawiasz się, który sposób byłby najlepszy dla ciebie? Zalecamy skontaktować się z doradcą podatkowym.
Aleksander Serwiński
Kierownik, Dział Ulg Podatkowych
