Kiedy dywidenda rzeczowa jest bez wad (bez VAT)?

Dostawa towaru, ale czy odpłatna?

Jeśli przedmiotem dywidendy jest towar, to nie ulega wątpliwości, że nastąpi zmiana tytułu własności. Zatem dojdzie do przeniesienia prawa do rozporządzania rzeczą jak właściciel. Co będzie stanowić dostawę towaru na gruncie podatku VAT.

Więcej pytań pojawia się przy charakterze tej dostawy. Intuicja podpowiada, że jest ona odpłatna. W końcu wspólnik otrzymuje rzecz o wartości, która odpowiada kwocie wypłaconego zysku. Niestety często bywa tak, że rozum zawodzi w zderzeniu z przepisami prawa podatkowego. W przypadku dywidendy wypłaconej w naturze nie jest inaczej.

W tej materii zgodne są organy podatkowe, jak i sądy administracyjne. Z ich rozstrzygnięć wynika, że wypłata zysku w formie rzeczowej stanowi nieodpłatną dostawę towarów. W wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 7 grudnia 2016 r. o sygn. akt I FSK 1728/16 podkreślono, że dla takiej kwalifikacji bez znaczenia jest przyczyna przekazania tych rzeczy. Kluczowy jest efekt ekonomicznym, który będzie tożsamy z dostawą towarów.

Czy (nie)odpłatna dostawa jest ovatowana?

Zasadą jest, że opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają tylko odpłatne świadczenia. Od tej reguły istnieją jednak pewne odstępstwa. Nieodpłatna dostawa towarów będzie wiązała się z pobraniem podatku VAT, jeżeli podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia przy nabyciu przekazywanych składników majątkowych.

Wobec tego spółka nie zawsze będzie zobowiązana do uiszczenia daniny. Najczęściej odnosi się to do sytuacji, w której podatnik prowadzi działalność zwolnioną. Może być to zwolnienie przedmiotowe jak i podmiotowe (ze względu na wysokość obrotu). W pewnych przypadkach zakup danego towaru bez podatku VAT też spowoduje brak dodatkowych obciążeń.

Wyświadczenie usługi jako wypłata zysku!?

Nie jest wykluczona sytuacja, w której spółka w ramach podziału zysk będzie świadczyła na rzecz wspólników określone usługi. W obrocie gospodarczym najczęściej dotyczy to przeniesienia praw do wartości niematerialnych i prawnych, np. znaku towarowego, know-how, czy oprogramowania.

Odpowiednio jak w przypadku dywidendy towarowej stanowić to będzie nieodpłatne świadczenie usług. Bez wpływu na opodatkowanie tego typu czynności jest fakt przysługiwania prawa do odliczenia podatku naliczonego. Świadczenie takie będzie podlegać pod VAT, jeśli służy do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika.

Organy podatkowe stoją na stanowisku, że każdorazowo wypłata dywidendy w postaci usług nie będzie związana z działalnością prowadzoną przez spółkę. W interpretacji Izby Skarbowej w Katowicach z 22 grudnia 2014 r. o znaku IBPP2/443-939/14/ICz wskazano, że przeniesienie w ramach podziału zysku praw do certyfikatów, dokumentacji technologicznej, wyników badań stanowią świadczenia przeznaczone do celów innych niż działalność gospodarcza spółki.

To teraz, jak ustalić podstawę opodatkowania?

Na pierwszy rzut oka mogłoby się wydawać, że podstawa opodatkowania powinna być skorelowana z kwotą wypłaconej dywidendy. Jednak i w tym przypadku prawo podatkowe rządzi się swoimi zasadami.

Przy nieodpłatnej dostawie podstawą opodatkowania jest cena nabycia towaru lub towarów podobnych (ew. koszt wytworzenia). Wartość ta powinna być określona na moment dostawy. Sprowadza się to do tego, że spółka w chwili wypłaty dywidendy musi zaktualizować wycenę wypłacanego składnika majątkowego. Tym samym, podstawa opodatkowania nie zawsze będzie tożsama z ceną nabycia, czy wartością rynkową rzeczy.

Nieco prościej sytuacja przedstawia się w przypadku dywidend wypłacanych w formie świadczenia usług. Ustawodawca przewidział, że podstawą opodatkowania jest koszt jej wyświadczenia przez podatnika. Dla przykładu, jeśli spółka przeniesienie prawa do domeny, to podatek zostanie naliczony od dotychczas poniesionych opłat na nią.

Wystawić fakturę czy nie, czyli w jaki sposób to udokumentować?

Przekazanie dywidendy w formie rzeczowej zawsze będzie miało charakter nieodpłatny. Przez co może ona wywołać jedynie określone konsekwencje wewnątrz podmiotu. Tym samym czynność ta nie powinna zostać udokumentowana fakturą, lecz zwykłym dokumentem wewnętrznym.

Te techniczne kwestie wywołują konkretne skutki w sferze podatkowej. Jeżeli spółka od wypłaconej dywidendy odprowadzi podatek VAT, to wspólnik nie będzie miał prawa do jego odliczenia, nawet gdyby posiadał status podatnika czynnego. Wynika to z faktu, że kwotę podatku naliczonego stanowi tylko wartość wynikająca z faktur.

Taki sposób dokumentacji powoduje, że ekonomiczny ciężar podatku zostanie poniesiony przez spółkę wypłacająca zysk w takiej postaci. Jest to zgodne z ideą opodatkowania nieodpłatnych świadczeń.

Kiedy dywidenda rzeczowa się opłaca?

Jak nie trudno dostrzec, podział zysku w formie rzeczowej może generować dodatkowe obciążenia w przypadku konieczności doliczenia podatku VAT. W związku z tym, przed jego wypłatą należałoby dokonać analizy, czy wystąpi po stronie spółki obowiązek jego zapłaty. Praktyczne przykłady wykorzystania instytucji dywidendy rzeczowej:

a) przekazanie samochodu osobowego – w interpretacji Dyrektora KIS z 12 maja 2021 r. o znaku 0113-KDIPT1-3.4012.214.2021.1.MWJ stwierdzono, że przeniesienia przez spółkę własności auta w ramach wypłaty wspólnikowi zysku nie będzie opodatkowane. Spowodowane było to tym, że podatnik działał w branży inwestycyjnej (zwolnionej z podatku), przez co przy nabyciu pojazdu nie przysługiwało prawo do odliczenia;

b) przekazanie zorganizowanej części przedsiębiorstwa – w interpretacji Dyrektora KIS z 8 stycznia 2018 r. o znaku 0114-KDIP1-3.4012.456.2017.1.KC dywidenda przybrała postać wyodrębnionego w spółce zespołu składników materialnych i niematerialnych. Czynności ta nie podlegała opodatkowaniu ze względu na fakt, że do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub ZCP nie stosuje się przepisów ustawy o VAT;

c) przekazanie prawa własności do nieruchomości – w interpretacji Izby Skarbowej z 5 lipca 2012 r. o znaku IPPP2/443-411/12-3/AO zaznaczono, że przekazanie wspólnikowi budynku jako zysku może być zwolnione z opodatkowania. Warunkiem będzie upływ 2 lat od pierwszego zasiedlenia bądź brak prawa do odliczenia przy nabyciu (ew. ponoszenie nakładów ulepszeniowych nie wyższych niż 30% wartości). Spółka w takiej sytuacji powinna zweryfikować, czy po jej stronie nie powstanie obowiązek korekty podatku naliczonego.

W wypadku dywidendy w postaci usług ocena opłacalności pod kątem fiskalnym sprowadza się do porównania kosztu świadczenia z jego finalną wartością. Jeżeli podstawa opodatkowania będzie nieproporcjonalnie mniejsza od wartości usługi, to opcja ta może okazać się korzystna dla spółki.

Podsumowując, wypłata zysku w formie rzeczowej nie jest czynnością prostą do rozliczenia. Szczególnie, jeśli chodzi o podatek VAT. Rozwiązanie to powinno być stosowane z głową wyjątkowo i tylko po dokładnej weryfikacji potencjalnych skutków podatkowych.