Innowacje, wynalazki, badania naukowe, prace rozwojowe. Wszystkie te pojęcia przywodzą nam na myśl sceny z Gwiezdnych Wojen, Laboratorium Dextera, albo chociażby (dla osób z bardziej przyziemną wyobraźnią) loty w kosmos, ludzi w fartuchach i niezwykle skomplikowane eksperymenty. Nic więc dziwnego, że podobne skojarzenia budzi ulga badawczo-rozwojowa. Nic bardziej mylnego.
Badania naukowe faktycznie muszą spełniać większy rygor i charakteryzować się większym stopniem innowacyjności. Inwestycje brzmią już jednak jak chleb powszedni dla większości przedsiębiorców. Pracą rozwojową może być natomiast stworzenie nowej lub znacząco ulepszonej usługi w skali przedsiębiorstwa. Który przedsiębiorca nie tworzy regularnie czegoś nowego?
A gdyby Dexter produkował odkurzacze?
Jakie mogą być występujące w praktyce i zaakceptowane przez urząd wydatki i działania, które mogą być uznane za prace rozwojowe? Wcześniej wspominałem, że wiąże się to z wdrożeniem nowego produktu lub usługi. Załóżmy, że produkujemy odkurzacze. Jeżeli wdrożymy odkurzacze piorące, to choćby były one ogólnie dostępne na rynku od dekad, to jest to praca rozwojowa. Niestety, nie jest tak, że odtąd każdy koszt związany z każdą kolejną partią takich odkurzaczy będzie mógł być zdublowany.
W praktyce od idei do gotowego produktu mieści się całe spektrum potencjalnych wydatków związanych z ulgą badawczo-rozwojową, ale gdy mamy już gotowy produkt, ulga już nie będzie nas dotyczyć. Bazując dalej na odkurzaczach piorących – prace rozwojowe będą dotyczyć prac koncepcyjnych, projektu, wdrożenia, testowania i zbudowania prototypu. Gdy jednak przechodzimy do masowej produkcji – znika element rozwoju.
Nie laboratorium i nie Dextera – czyli co może być działalnością b+r?
Sam przykład odkurzacza piorącego jest dość obrazowy, ale warto nawiązać również do innych dziedzin i branż. Jakie prace będą mieć charakter badawczo-rozwojowy, zwłaszcza w odniesieniu do definicji prac rozwojowych? Może to być na przykład wdrożenie bardziej odpornej na wodę farby albo nowego smaku słodyczy. Wszystko to jednak zupełnie nowe rzeczy w działalności przedsiębiorcy, a pozostaje jeszcze kwestia znacznych ulepszeń w dotychczasowej działalności.
Tutaj przykładów również jest bardzo wiele. Charakter prac badawczo-rozwojowych mogą mieć np. wydatki poniesione na poprawę ergonomii czy bezpieczeństwa w zakładzie pracy. W takiej definicji zmieści się również stworzenie programu albo wdrożenia oprogramowania czy systemu, który w części zautomatyzuje pracę. Również wydatki poniesione na opracowanie procesów, sposobów produkcji, research, poszukiwanie nowej wiedzy, rozwiązań, praktycznych jak i bardziej teoretycznych pomysłów możliwych do wykorzystania w praktyce mogą mieć taki charakter. Tu jednak pojawia się problem z nieustannie powtarzanym i odmienionym na wszystkie sposoby “może mieć, może być”. Skąd ten brak pewności?
Nawet Elon Musk w Polsce nie wiedziałby, czy prowadzi prace badawczo-rozwojowe…
Dlaczego tak trudno o bardzo ostre i konkretne stwierdzenia w kontekście ulgi badawczo-rozwojowej? Dlaczego dominuje “być może”, “naszym zdaniem” oraz “prawdopodobnie” zamiast “na pewno”, “jest” i “z pewnością”? Wynika to z konstrukcji przepisów oraz definicji, które znajdują się w ustawie. Zarówno badania naukowe jak i prace rozwojowe definiuje ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce:
Badania naukowe są działalnością obejmującą:
a) badania podstawowe rozumiane jako prace empiryczne lub teoretyczne mające przede wszystkim na celu zdobywanie nowej wiedzy o podstawach zjawisk i obserwowalnych faktów bez nastawienia na bezpośrednie zastosowanie komercyjne;
b) badania aplikacyjne rozumiane jako prace mające na celu zdobycie nowej wiedzy oraz umiejętności, nastawione na opracowywanie nowych produktów, procesów lub usług lub wprowadzanie do nich znaczących ulepszeń.
Prace rozwojowe – działalność obejmująca nabywanie, łączenie, kształtowanie i wykorzystywanie dostępnej aktualnie wiedzy i umiejętności, w tym w zakresie narzędzi informatycznych lub oprogramowania, do planowania produkcji oraz projektowania i tworzenia zmienionych, ulepszonych lub nowych produktów, procesów lub usług, z wyłączeniem działalności obejmującej rutynowe i okresowe zmiany wprowadzane do nich, nawet jeżeli takie zmiany mają charakter ulepszeń.
Ciężko byłoby uznać, że są to najbardziej precyzyjne definicje świata. Obie bazują bowiem na licznych, nieostrych pojęciach. Czy zmiany, które wprowadzamy, mają charakter rutynowy bądź okresowy? Czy nasze działanie obejmowało nabywanie, łączenie, kształtowanie i wykorzystanie dostępnej aktualnie wiedzy? Czy wiedza, którą zdobyliśmy, na pewno była “nowa”? Znamy sposób nie tylko na to, żeby się w waszym imieniu dowiedzieć, ale również zabezpieczyć skorzystanie przez was z ulgi przed fiskusem i jego kontrolą.
Aleksander Serwiński
Kierownik, Dział Ulg Podatkowych
