Głównym podmiotem, na którym ciąży obowiązek podatkowy jest podatnik. Odpowiada on za podatki wynikające z zaciągniętych zobowiązań podatkowych całym swoim majątkiem. Zobowiązanie to jest nieograniczone, obejmuje aktualny i przyszły majątek dłużnika. Ordynacja podatkowa przewiduje możliwość żądania zapłaty podatku nie tylko od podatnika. Małżonek oraz określone osoby trzecie mogą wejść w rolę podatnika i przejąć jego zobowiązania. Osoby pozostające w związku małżeńskim, we wspólności majątkowej odpowiadają majątkiem odrębnym i wspólnym za zobowiązania małżonka. Należy zaznaczyć, iż dotyczy to zobowiązań podatkowych, które powstały po zawarciu związku małżeńskiego. Wspólność majątkową można rozszerzyć, ograniczyć, znieść, wyłączyć lub może ona ustać. Decyzje te powinny być jednak podjęte we właściwym okresie, gdyż zależy od tego odpowiedzialność małżonka. Ordynacja podatkowa określa daty graniczne, od kiedy obowiązują ograniczenia odpowiedzialności małżonka, m.in. zawarcia umowy o ograniczeniu lub wyłączeniu ustawowej wspólności.
Czy małżonek odpowiada za długo zmarłego małżonka?
Co się dzieje ze zobowiązaniami po śmierci podatnika? Właściwych regulacji należy szukać w regulacjach dotyczących odpowiedzialności spadkobiercy. Odpowiedzialność podatkowa w sytuacji śmierci jednego z małżonków z uwagi na to, że nie ma możliwości zaspokojenia z majątku wspólnego, nie ustaje, lecz zmienia się. Śmierć małżonka powoduje ustanie wspólności majątkowej, a małżonek, który jest spadkobiercą odpowiada za zobowiązania w częściach ułamkowych. W świetle przepisów Ordynacji podatkowej spadkobiercy odpowiadają za zaległości podatkowe oraz odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych spadkodawcy. Ich odpowiedzialność obejmuje także pobrane, a niewpłacone podatki z tytułu sprawowanej przez spadkodawcę funkcji płatnika lub inkasenta, niezwrócone przez niego zaliczki na naliczony podatek od towarów i usług oraz ich oprocentowanie. Spadkobiercy nie unikną ponadto zapłaty za opłatę prolongacyjną, koszty postępowania podatkowego oraz powstałe od dnia śmierci podatnika koszty upomnienia i koszty prowadzonego wobec niego postępowania egzekucyjnego. Zakres przedmiotowy odpowiedzialności spadkobierców jest szerszy niż odpowiedzialność małżonka oraz osób trzecich za zobowiązania podatnika. Do odpowiedzialności spadkobierców stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu Cywilnego odnoszące się do przyjęcia i odrzucenia spadku oraz odpowiedzialności za długi spadkowe. Tym samym spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku, czyli śmierci spadkodawcy. Od tego momentu spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe, czyli także za zobowiązania podatkowe. Skarb Państwa dba o swoje interesy bez względu na sytuacje życiową podatnika. Kluczowe jest tutaj zabezpieczenie wierzytelności podatkowych. Spadkobierca w zakresie nabytych praw i obowiązków majątkowych, również zaległości podatkowych wstępuje w miejsce spadkodawcy, stając się podatnikiem.
Zakres odpowiedzialności spadkobiercy-małżonka zależy od sposobu przyjęcia spadku bądź odrzucenia spadku oraz wysokości udziałów, jakie posiada w spadku.
Co spadkobierca może zrobić…
1. Przyjąć spadek wprost (czyli bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe);
2. Przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza (z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkowe);
3. Odrzucić spadek.
Odrzucając spadek małżonek wyłącza swoją odpowiedzialność za długi spadkowe, w tym także podatkowe. Złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku skutkuje tym, że spadkobierca traktowany jest tak, jakby nie dożył momentu otwarcia spadku. Składa się je przed sądem lub notariuszem.
Zasady dotyczące odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe spadkodawcy stosuje się także do:
1. zaległości podatkowych, w tym również zaległości, o których mowa w art. 52;
2. odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych spadkodawcy;
3. pobranych, a niewpłaconych podatków z tytułu sprawowanej przez spadkodawcę funkcji płatnika lub inkasenta;
4. niezwróconych przez spadkodawcę zaliczek na naliczony podatek od towarów i usług oraz ich oprocentowanie;
5. opłaty prolongacyjnej;
6. kosztów postępowania podatkowego;
7. kosztów upomnienia i kosztów postępowania egzekucyjnego prowadzonego wobec spadkodawcy powstałych do dnia otwarcia spadku.
Tymczasowe nabycie spadku
Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku można złożyć przed upływem 6 miesięcy od chwili dowiedzenia się przez spadkobiercę o powołaniu do spadku. Do czasu aż upłynie ten termin i do czasu złożenia oświadczenia – nabycie spadku jest tymczasowe. W tym okresie sytuacja spadkobiercy wygląda następująco:
1. Spadkobierca odpowiada za długi spadkowe tylko ze spadku – majątek spadkobiercy jest oddzielony od majątku spadkowego;
2 . Spadkobierca nie może w tym czasie zbyć spadku ani udziału w spadku, ani też zbyć przedmiotu należącego do spadku ani udziału w takim przedmiocie;
3. Nie może też w tym czasie uzyskać postanowienia o stwierdzenie nabycia spadku ani poświadczenia dziedziczenia, ponieważ złożenie oświadczenia o przyjęciu spadku lub upływ 6 miesięcznego terminu jest konieczną przesłanką takiego oświadczenia.
Decyzja o przyjęciu lub odrzuceniu spadku jest ostateczna.
Jak się zabezpieczyć?
Notariusz może zdjąć z nas ciężar przyszłych długów. Zrzeczenie się dziedziczenia ochroni nas przed negatywnymi skutkami złych decyzji małżonka. Umowę należy spisać za życia przyszłego spadkodawcy. Spadkobierca może również odrzucić spadek, dlatego przed jego przyjęciem należy zweryfikować stan zobowiązań spadkodawcy.
