Przekształcenie JDG w sp. z o.o., a ZUS

Kiedy spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest spółką jednoosobową?

Na samym początku konieczne jest ustalenie, kiedy mamy do czynienia ze spółką jednoosobową. Zgodnie z art. 4 §  1 ust. 3) Kodeksu spółek handlowych za spółkę jednoosobową uważa się spółkę kapitałową, której wszystkie udziały albo akcje należą do jednego wspólnika albo akcjonariusza.

Z czego wynika obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne jedynego wspólnika spółki z o.o.?

Regulację na ten temat odnaleźć można w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych.

W art. 6 ust 1 pkt 5 tej ustawy wskazano, że obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi.

Z kolei zgodnie z art. 8 ust. 6 pkt 4 ww. ustawy za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność należy uznać wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej.

Również w art. 13 pkt 4a) wskazano, że obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają wspólnicy jednoosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością – od dnia wpisania spółki do Krajowego Rejestru Sądowego albo od dnia nabycia udziałów w spółce do dnia wykreślenia spółki z Krajowego Rejestru Sądowego albo zbycia wszystkich udziałów w spółce, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności przez spółkę zostało zawieszone.

Niejasne jest zatem, który z wyżej przytoczonych przepisów należy zastosować w odniesieniu do jednoosobowego przedsiębiorcy przekształconego w spółkę z o.o. Trudno jednoznacznie stwierdzić, czy jedyny wspólnik sp. z o. o., który następnie zbył część swoich udziałów nadal będzie podlegać obowiązkowi ubezpieczenia emerytalnego, rentowego, chorobowego i wypadkowego.

Do niedawna wątpliwości interpretacyjne budził także fakt posiadania przez jednego ze wspólników 99% udziałów w spółce z o.o., podczas gdy drugiemu wspólnikowi przyznano tylko 1% udziałów. Mimo, że ww. przepisie wskazano, że obowiązkowemu ubezpieczeniu podlegają wspólnicy jednoosobowych spółek z o.o. to Zakład ubezpieczeń społecznych, a także część sądów w trakcie rozstrzygania o obowiązku objęcia wspólnika większościowego obowiązkiem składkowym powoływały się na fakt posiadania przez niego możliwości swobodnego kształtowania treści uchwał na zgromadzeniu wspólników i podejmowania decyzji dotyczących działalności spółki, tym samym wywodząc, że w praktyce jest on jednoosobowym wspólnikiem spółki z o.o., a drugi wspólnik jest „wspólnikiem iluzorycznym”. Sądy uznawały, że z sytuacją wspólnika iluzorycznego mamy do czynienia, gdy jeden ze wspólników ze względu na swoją pozycję w spółce, posiada w zasadzie całość uprawnień o charakterze korporacyjnym oraz majątkowym. Wątpliwości te rozwiała jednak uchwała Sądu Najwyższego z 21.02.2024 r., (III UZP 8/23, LEX nr 3686847), w której wskazano, że „Wspólnik dwuosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością posiadający 99 procent udziałów nie podlega ubezpieczeniom społecznym na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych”.

W przypadku przekształcenia jednoosobowego przedsiębiorcy mamy jednak do czynienia z nieco inną sytuacją, bowiem w związku z przekształceniem, wspólnik nabywa wszystkie udziały w spółce przekształconej, co prowadzi do powstania jednoosobowej spółki z o.o., a co za tym idzie objęcia go obowiązkiem opłacania składek na ubezpieczenie społeczne.

Skutki przekształcenia jednoosobowej działalności gospodarczej w sp. z o.o. na gruncie obowiązku opłacania składek ZUS

W związku z przekształceniem jednoosobowej działalności gospodarczej do KRS w dniu przekształcenia zostaje wpisana nowa spółka z o.o. Jej jedynym wspólnikiem jest przedsiębiorca przekształcany, w związku z tym powinien zaktualizować dane w ZUS poprzez wyrejestrowanie z działalności wykonywanej  osobiście (ZUS ZWUA) i zarejestrowanie się jako wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. Od tego momentu ciąży na nim obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. Zgodnie z powołanym powyżej art. 13 pkt 4a) ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jest do tego zobowiązany aż do dnia wykreślenia spółki z Krajowego Rejestru Sądowego albo zbycia wszystkich udziałów w spółce.

Wykładnia literalna tego przepisu wskazuje na to, że wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. będzie zobowiązany opłacać składki na ubezpieczenia społeczne do momentu, w którym spółka zostanie zlikwidowana albo sprzeda lub daruje wszystkie swoje udziały na rzecz innej osoby lub podmiotu. Zasada ta wywołuje niemałe kontrowersje w doktrynie, gdyż prowadzi do absurdu. Zgodnie z nią, jednoosobowy przedsiębiorca przekształcający swoją działalność, aby uniknąć konieczności opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, będzie musiał wyzbyć się wszystkich swoich udziałów, co oczywiście podważa opłacalność i sens dokonania przekształcenia.

Co należy zrobić, aby pozbyć się statusu jedynego wspólnika oraz obowiązku opłacania składek?

Rozwiązaniem często proponowanym przedsiębiorcom, którzy i tak docelowo planują wprowadzenie do spółki drugiego wspólnika jest sprzedaż lub darowanie wszystkich udziałów na rzecz nowego wspólnika, a następnie odkupienie od niego części udziałów, co doprowadzi do powstania dwuosobowej spółki z o.o. Dzięki temu spełniona jest dyspozycja art. 13 pkt 4a) ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w której mowa o ustaniu obowiązku opłacania składek w sytuacji zbycia wszystkich udziałów w spółce. Ten ruch umożliwi przedsiębiorcy przekształcanemu pozbycie się statusu jedynego wspólnika spółki z o.o. oraz obowiązku opłacania składek, a tym samym nie wykluczy go z grona wspólników spółki przekształconej.

Podsumowanie

W doktrynie można znaleźć liczne stanowiska wskazujące na absurd ww. przepisu oraz fakt jego sprzeczności z logiką.

Kiedy do spółki jednoosobowej przystępuje nowy wspólnik, spółka traci swój specyficzny charakter i przestaje być jednoosobowa. W konsekwencji, wszyscy wspólnicy, zarówno dotychczasowy, jak i nowi, przestają być osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność gospodarczą w rozumieniu przepisów ubezpieczeniowych.

Choć przepisy wydają się sprzeczne w tym zakresie, to należy przyjąć, że obowiązek opłacania składek ZUS dotyczy wyłącznie wspólników spółek jednoosobowych. Skoro spółka przestała być jednoosobowa, to ten obowiązek wygasa dla wszystkich wspólników.

Taki wniosek wynika z celowości przepisów. Zmuszanie byłego jedynego wspólnika do dalszego opłacania składek, podczas gdy nowi wspólnicy są zwolnieni z tego obowiązku, prowadziłoby do nierównego traktowania.

Powyższą tezę potwierdza także Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w odpowiedzi na Interpelację Pana Posła Sławomira Mentzena z 9 października 2024 r. (BM-II.059.1.545.2024), jednocześnie wskazując na możliwość wystąpienia do ZUS o wydanie interpretacji indywidualnej w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym oraz walor ochronny interpretacji i związanie ZUSu z przedstawionym w niej stanowiskiem.