Wdrażanie programów motywacyjnych w spółkach ma wiele korzyści, zarówno dla pracowników, współpracowników lub kontrahentów, jak i dla samego przedsiębiorstwa. Powodów, dla których warto je wprowadzić jest wiele, m.in. wpływają na zwiększenie zaangażowania i efektywności osób współpracujących ze spółką, pogłębienie ich lojalności i utrzymanie dotychczasowej współpracy. Ponadto przyciągają także nowe talenty, bowiem wiele wysoko wykwalifikowanych osób nie szuka tylko dobrego wynagrodzenia, a również dodatkowych benefitów, które zapewnią im stabilność i rozwój zawodowy. Programy motywacyjne, takie jak udziały lub akcje fantomowe, którym poświęcony jest niniejszy artykuł sprawiają, że pracownicy czują się bardziej związani z sukcesami firmy. spółdzielenie zysków i wyników finansowych może przyczynić się do większego poczucia odpowiedzialności i identyfikacji z celami organizacji.
Czym są udziały (akcje) fantomowe?
Tak, jak wskazano powyżej zarówno udziały, jak i akcje fantomowe są instrumentami, które stosuje się powszechnie w programach motywacyjnych dla pracowników lub współpracowników spółki. Nie są to jednak identyczne „udziały” lub „akcje” w spółce, takie o jakich mowa w Kodeksie spółek handlowych. Cała różnica polega na tym, że nie stanowią one bezpośredniego udziału w kapitale zakładowym spółki, nie dają żadnych praw udziałowych w stosunku do spółki, od której pracownik je nabył. Mimo to ich posiadaczowi można przyznać określone prawa majątkowe, zbliżone do praw korporacyjnych wspólnika. Co do zasady pokrywają się po części z prawami wspólnika spółki, ale ich przekazanie nie ma wpływu na strukturę udziałów (akcji) w kapitale zakładowym. Udziały fantomowe nie wiążą się z koniecznością dokonywania wpłat finansowych, co oznacza, że uprawniona osoba nie musi inwestować własnych środków, by czerpać korzyści z ich posiadania. Mają one charakter bardziej wirtualny niż rzeczywisty. Co istotne są prawem, którego nie można zbyć na osobę trzecią oraz nie podlegają dziedziczeniu.
Jakie uprawnienia można przyznać poprzez udziały (akcje) fantomowe?
Przykładów jest wiele, gdyż katalog nie jest zamknięty, ale najczęściej wskazuje się na:
- prawo do otrzymania świadczenia pieniężnego (tzw. wartość wykupu) za udziały (akcje) po zakończeniu trwania programu lub w przypadku sprzedaży spółki;
- możliwość udziału w posiedzeniach zarządu lub zgromadzeniach wspólników spółki oraz zabierania głosu doradczego w sprawach związanych z działalnością spółki;
- możliwość brania aktywnego udziału w spotkaniach z obecnymi oraz potencjalnymi kontrahentami spółki;
- możliwość uczestniczenia w opracowywaniu ofert oraz umów wysyłanych do obecnych i potencjalnych kontrahentów;
- możliwości partycypacji w zysku wypracowanym w bieżącym roku przez spółkę.
Jak wprowadzić udziały (akcje) fantomowe?
W Kodeksie spółek handlowych nie przewidziano żadnych regulacji dotyczących udziałów (akcji) fantomowych. Również w żadnej innej ustawie nie zostały one uregulowane. W związku z tym, pozostaje nam swoboda podczas ich wdrażania. Nie powinniśmy jednak zapomnieć o samym celu tej instytucji, czyli powiększaniu zaangażowania pracowników. Wobec tego program powinien być skierowany wyłącznie do osób współpracujących ze spółką. Należy przygotować program motywacyjny, który określałby szczegółowe zasady tej instytucji w konkretnym przedsiębiorstwie i udostępnić go do zapoznania się rokującym współpracownikom. Poza tym, warto zawrzeć z nimi dodatkową umowę. Zazwyczaj, możliwość skorzystania z wynikających z udziałów (akcji) fantomowych praw uaktywnia się dopiero po spełnieniu określonych w umowie warunków (np. uzależnia się je od osiągniętego przez firmę wyniku finansowego). Często wskazuje się także na upływ jakiegoś czasu od nabycia udziałów, co może zagwarantować spółce zatrzymanie pracowników, na których jej szczególnie zależy. Podczas konstruowania samej umowy, obowiązuję zasada swobody umów, co oznacza, że jej warunki można dostosować, w drodze negocjacji, do woli obu stron. Co ważne, udziały fantomowe, ich posiadaczy, a także przysługujące im prawa spółka powinna ewidencjonować.
Podsumowanie
Zamiast zwiększać kapitał zakładowy i udostępniać udziały (akcje) nowym wspólnikom, warto rozważyć udziały (akcje) fantomowe. Poza tym, że są narzędziem do zwiększenia zaangażowania pracowników w działalność firmy, zapewnienia ich lojalności oraz wyrażenia wdzięczności za wkład pracy to stanowią także zabezpieczenie przed ryzykiem rozproszenia kapitału zakładowego między osoby, które niekoniecznie z określonych wcześniej warunków i założeń będą się wywiązywać po wejściu w grono wspólników.
