○ Praca ponadwymiarowa a nadgodziny przy zatrudnieniu na część etatu
Zgodnie z art. 151 §1 Kodeksu Pracy (Dz.U. z 2025 r. poz. 277), praca w godzinach nadliczbowych to praca przekraczająca normy czasu pracy – tj. 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin tygodniowo w przyjętym okresie rozliczeniowym.
W przypadku pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy, sytuacja wygląda nieco inaczej:
- Praca ponadwymiarowa to praca przekraczająca indywidualny rozkład czasu pracy, ale nieprzekraczająca norm dobowych lub tygodniowych wynikających z art. 129 Kodeksu Pracy
- Praca nadliczbowa u niepełnoetatowca występuje dopiero po przekroczeniu dobowej normy (8h) lub przeciętnej tygodniowej (40h), nie wcześniej.
🔹 Przykład: Pracownik zatrudniony na 1/2 etatu (4h dziennie) wykonuje pracę przez 6 godzin. Dwie dodatkowe godziny to praca ponadwymiarowa, ale nie nadgodziny, chyba że w umowie ustalono próg rekompensaty np. po 6. godzinie.
○ Dodatek do wynagrodzenia za pracę ponad wymiar
Na mocy art. 151 §5 Kodeksu Pracy, strony mogą w umowie o pracę określić liczbę godzin, po której przekroczeniu pracownikowi należy się dodatek jak za nadgodziny (np. po 6. godzinie pracy u osoby zatrudnionej na pół etatu). Taki zapis:
- nie czyni pracy nadliczbową, ale powoduje obowiązek wypłaty dodatku (50% lub 100%), zgodnie z art. 151¹ Kodeksu Pracy.
Uwaga: ta regulacja ma wyłącznie charakter finansowy – nie wpływa na limity pracy nadliczbowej (np. 150h rocznie).
○ Osoby z niepełnosprawnością – ograniczenia
W przypadku pracownika z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności obowiązuje norma 7h na dobę i 35h tygodniowo (art. 15 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej… Dz.U. z 2024 r. poz. 1961). Co istotne:
→ Osoby te nie mogą być zatrudniane w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej, chyba że lekarz wyrazi na to zgodę.
→ Przekroczenie indywidualnego rozkładu np. 4h do 6h to praca ponadwymiarowa. Przekroczenie 6h = naruszenie normy dobowej i potencjalnie naruszenie przepisów.
○ Praca w dniu wolnym wynikającym z grafiku
Jeśli pracownik niepełnoetatowy ma grafik: poniedziałek–środa, ale przepracuje czwartek (dzień wolny grafikowo), to:
- Nie przysługuje dzień wolny do odbioru, ponieważ nie jest to naruszenie przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy (art. 151³ Kodeksu Pracy nie ma tu zastosowania).
- Jeśli nie przekroczył 8h w dobie, nie ma nadgodzin – to praca ponadwymiarowa.
○ Dwa rozpoczęcia pracy w tej samej dobie
Doba pracownicza
Zgodnie z orzecznictwem i Kodeksem Pracy, doba pracownicza to 24 godziny od chwili rozpoczęcia pracy, np. od poniedziałku godz. 7:00 do wtorku godz. 7:00.
Powierzenie pracy dwukrotnie w tej samej dobie jest co do zasady niedopuszczalne, chyba że stosowany jest ruchomy czas pracy (art. 140¹ §4 Kodeksu Pracy).
🔹 Przykład: Pracownik pracuje w poniedziałek 22:00–6:00. Następnie we wtorek przychodzi już o 18:00 i pracuje do 6:00. Od 18:00 do 22:00 wykonuje pracę w tej samej dobie (poniedziałkowej) = naruszenie doby, godziny nadliczbowe dobowe z dodatkiem 50% lub 100% (jeśli w porze nocnej).
○ Skutki naruszenia doby pracowniczej
Jeśli praca została powierzona w tej samej dobie co poprzednia zmiana, powstają nadgodziny dobowe, rozliczane jako:
→ dodatek 50% za przekroczenie normy,
→ 100% jeśli przypadają w porze nocnej (np. 22:00–6:00).
🔹 Przykład: Pracownik pracuje 6:00–14:00, następnego dnia od 5:30. Praca między 5:30–6:00 przypada jeszcze na dobę poprzednią i na porę nocną = dodatek 100%.
○ Jak uniknąć naruszeń?
📌 Najprostszym i zgodnym z prawem rozwiązaniem jest wprowadzenie ruchomego czasu pracy, zgodnie z art. 140¹ Kodeksu Pracy. Umożliwia on różne godziny rozpoczynania pracy bez generowania nadgodzin w przypadku przesunięć.
