Obniżenie kapitału zakładowego, jak sama nazwa wskazuje, może polegać na zmniejszeniu wysokości kapitału zakładowego poprzez:
- zmianę wartości nominalnej udziału,
- zmianę ilości udziałów,
- zmianę wartości nominalnej udziału wraz ze zmianą ilości udziałów.
Podobnie, jak w przypadku podwyższenia kapitału zakładowego, jego obniżenie wymaga zmiany umowy spółki. Uchwała o zmianie umowy spółki w zakresie jej kapitału zakładowego, zgodnie z art. 246 § 1 KSH zapada większością 2/3 głosów, przed podjęciem uchwały warto jednak upewnić się, że umowa spółki nie przewiduje surowszych warunków powzięcia uchwały. Uchwała o obniżeniu kapitału zakładowego powinna dokładnie wskazywać wysokość oraz sposób obniżenia kapitału. Należy przy tym pamiętać, że w wyniku obniżenia kapitału zakładowego nie może dość do zmniejszenia wartości nominalnej udziału poniżej minimalnej wartości dopuszczanej przez ustawę, tj. 50 zł, ani do obniżenia wysokości samego kapitału zakładowego poniżej ustawowego minimum, tj. 5000 zł.
W tym momencie należy wskazać, że obniżenie kapitału zakładowego nie zawsze wiąże się z uszczupleniem majątku spółki. Obniżenie kapitału bez zmiany w majątku spółki może nastąpić w następujących sytuacjach:
- w przypadku umorzenia udziałów bez wynagrodzenia,
- w przypadku obniżenia wysokości kapitału zakładowego, poprzez przeniesienie środków z kapitału zakładowego na kapitał zapasowy bądź rezerwowy.
Koniecznym elementem związanym z procedurą obniżenia kapitału zakładowego jest postępowanie konwokacyjne. W ramach postępowania konwokacyjnego członkowie zarządu mają obowiązek niezwłocznego ogłoszenia obniżenia kapitału zakładowego w Monitorze Sądowym i Gospodarczym oraz w inny, wskazany przez umowę spółki, sposób, o ile umowa taki wymóg przewiduje. W treści ogłoszenia musi znaleźć się wezwanie wierzycieli do zgłoszenia sprzeciwu wobec obniżenia kapitału w terminie trzech miesięcy od dnia ogłoszenia, jeżeli wierzyciele nie zgłoszą sprzeciwu w tym terminie, przyjmuje się, że zgadzają się na obniżenie kapitału zakładowego. W przypadku w którym wierzyciele zgłoszą sprzeciw, spółka ma obowiązek ich zabezpieczenia bądź zaspokojenia.
Zgodnie z art. 264 § 2 KSH – istnieje wyjątek od obowiązku wezwania wierzycieli do zgłoszenia sprzeciwu poprzez ogłoszenie w MSiG – „jeżeli pomimo obniżenia kapitału zakładowego nie zwraca się wspólnikom wpłat dokonanych na kapitał zakładowy, a jednocześnie z obniżeniem kapitału zakładowego następuje jego podwyższenie co najmniej do pierwotnej wysokości”. Przepis ten dotyczy m.in. sytuacji w której następuje dobrowolne, nieodpłatne umorzenie udziałów, a w ich miejsce tworzone są nowe udziały, które zostaną objęte przez inną osobę. Brak obowiązku przeprowadzania postępowania konwokacyjnego będzie dotyczyć także sytuacji, w której chcąc obniżyć zbyt wysoką wartość nominalną udziałów, obniża się ich wartość, jednocześnie podwyższając kapitał zakładowy poprzez utworzenie nowych udziałów o niższej wartości. To samo dotyczy sytuacji, w której umarzamy część udziałów, a następnie zwiększamy wartość nominalną pozostałych udziałów. Brak konieczności przeprowadzenia w powyższych scenariuszach postępowania konwokacyjnego wynika z braku jego celowości – postępowanie konwokacyjne ma na celu chronić wierzycieli przed potencjalnym zagrożeniem, jakim jest uszczuplenie majątku spółki mogące wynikać ze zmniejszenia kwoty kapitału zakładowego.
Uchwała o obniżeniu kapitału zakładowego, jak każda uchwała zmieniająca umowę spółki podlega obowiązkowi zgłoszenia do Krajowego Rejestru Sądowego. W przypadku jednak, gdy wraz z obniżeniem kapitału zakładowego konieczne jest przeprowadzenie postępowania konwokacyjnego, uchwałę można zgłosić dopiero po upływie trzech miesięcy od dnia dokonania ogłoszenia w MSiG.
Choć obniżenie kapitału zakładowego zazwyczaj kojarzy się z niekorzystną kondycją finansową spółki, biznesowych przyczyn przeprowadzenia tego procesu może być bardzo wiele. Obniżenie kapitału zakładowego może być sposobem na przeprowadzenie zmian osobowych w spółce albo wynikać z chęci zmniejszenia zbyt wysokiego kapitału zakładowego w stosunku do potrzeb spółki i wypłaty uwolnionych w ten sposób środków wspólnikom spółki.
