Co to są nieujawnione operacje gospodarcze i jak wpływają na obowiązki podatkowe spółki?
Nieujawnione operacje gospodarcze to sytuacje, w których spółka nie ujmuje określonych przychodów lub kosztów w księgach rachunkowych w roku, którego dotyczą – mimo że powinna to zrobić. Zgodnie z przepisami ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (ustawa o CIT), taki błąd ma wpływ na obowiązek podatkowy i może skutkować powstaniem dodatkowego dochodu do opodatkowania.
Podstawa prawna: nieujawnione operacje a ryczałt od dochodów spółek
Zgodnie z art. 28m ust. 1 pkt 6 ustawy o CIT, dochód z tytułu nieujawnionych operacji gospodarczych podlega opodatkowaniu ryczałtem. Ustawa jasno wskazuje, że podstawą opodatkowania ryczałtem jest wartość przychodów i kosztów, które powinny zostać zarachowane, ale nie zostały ujęte w zysku netto.
Kiedy powstaje obowiązek podatkowy z tytułu błędu księgowego?
Obowiązek podatkowy z tytułu nieujawnionej operacji gospodarczej powstaje nie w roku ujawnienia błędu, ale w roku podatkowym, którego dany koszt lub przychód dotyczył. To kluczowa zasada – niezależnie od tego, kiedy faktura zostanie zaksięgowana, podatek należy rozliczyć za okres, w którym koszt lub przychód powinien być ujęty.
Przykład: opóźniona faktura a estoński CIT
Spółka otrzymuje fakturę za usługę z 2023 roku dopiero w 2024 roku, już po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego za 2023 rok. Zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości, księguje ją w 2024 r. Jednak dla celów podatkowych – w przypadku opodatkowania ryczałtem – dochód z tytułu tej faktury należy wykazać za 2023 r. jako dochód z nieujawnionej operacji gospodarczej.
Nieujawnienie operacji gospodarczej – czy zawsze to wina podatnika?
Niekoniecznie. Nawet jeśli spółka nie ponosi winy (np. faktura przyszła z opóźnieniem od kontrahenta), obowiązek podatkowy i tak powstaje. Dlatego spółki korzystające z ryczałtu powinny prowadzić skrupulatną ewidencję księgową oraz na bieżąco weryfikować kompletność dokumentacji.
Rola rachunkowości i art. 54 ustawy o rachunkowości
- jeśli spółka otrzymała informację o istotnym zdarzeniu po sporządzeniu, ale przed zatwierdzeniem sprawozdania finansowego – powinna odpowiednio zmienić sprawozdanie oraz ująć to zdarzenie w księgach roku, którego dotyczy,
- jeśli natomiast faktura lub informacja wpłynęła po zatwierdzeniu sprawozdania, to należy ująć ją w księgach bieżącego roku obrotowego.
Z perspektywy estońskiego CIT-u, nie ma znaczenia moment księgowania w ewidencji rachunkowej – liczy się to, do którego roku podatkowego przypisane są dane przychody lub koszty. Jeżeli więc spóźniona faktura dotyczy 2023 roku, ale została ujęta w księgach dopiero w 2024 roku, to spółka powinna rozpoznać dochód z nieujawnionych operacji gospodarczych właśnie za 2023 rok.
Podsumowanie – jak uniknąć ryzyka podatkowego?
Nieujawnione operacje gospodarcze w CIT mogą prowadzić do powstania dodatkowego zobowiązania podatkowego. Aby uniknąć nieprzyjemnych niespodzianek:
- Sprawdź, czy wszystkie przychody i koszty są ujmowane we właściwych okresach.
- Reaguj na opóźnienia w dostarczaniu faktur przez kontrahentów.
- Konsultuj się z doradcą podatkowym w przypadku wątpliwości.
Dbanie o poprawność ksiąg to nie tylko obowiązek rachunkowy, ale i bezpośrednia ochrona przed dodatkowymi obciążeniami podatkowymi.
