Co podlega opodatkowaniu w przypadku kleru?
Analizując opodatkowanie księży, należy rozróżnić kilka aspektów. Po pierwsze, podstawowy zakres czynności kleru. Po drugie, ich funkcjonowanie w obrocie gospodarczym, niekoniecznie w charakterze osoby duchownej.
W uproszczeniu można stwierdzić, że przede wszystkim księża podlegają opodatkowaniu z tytułu pełnienia funkcji osoby duchownej w danej parafii. Będąc jednak dokładnym, należałoby dookreślić, że opodatkowanie wystąpi, jeśli dana osoba duchowna będzie osiągała przychody z opłat otrzymywanych w związku z pełnionymi funkcjami o charakterze duszpasterskim. W tym przypadku wystąpi opodatkowanie w formie zryczałtowanego podatku dochodowego od przychodów osób duchownych (z drobnym wyjątkiem, o czym będzie mowa dalej).
Po drugie, osoby duchowne mogą pracować jako katecheci w szkołach, czy też jako kapelani wojskowi, szpitalni itd. W takich sytuacjach będziemy mówić (najczęściej) o stosunku pracy, z którego uzyskane dochody będą odrębne od przychodów z opłat za pełnienie funkcji o charakterze duszpasterskim. Będą więc one podlegały innemu opodatkowaniu. Może się też zdarzyć, że ksiądz będzie prowadził działalność gospodarczą (tak, jest to możliwe po uzyskaniu zgody władz kościelnych – biskupa ordynariusza). Te dochody będą także klasyfikowane do odrębnego źródła przychodów i opodatkowane na zasadach przewidzianych dla działalności gospodarczej.
Ryczałt dla księży – kto i za co płaci?
Jak wspomniano wyżej, podstawowe przychody uzyskiwane przez osoby duchowne są opodatkowane w formie zryczałtowanej (nazwijmy tę formę opodatkowania ryczałtem dla księży). W pierwszej kolejności przeanalizujmy, kto podlega opodatkowaniu. Ustawa nie wskazuje zbiorczego katalogu takich osób.
Z całokształtu przepisów można wywnioskować jednak, że będą to chociażby:
1) proboszczowie (jak i inni duchowni pełniący czasowo funkcję proboszczów – np. wikariusze);
2) wikariusze;
3) rektorzy.
Opodatkowaniu będą podlegać również osoby duchowne kierujące jednostkami kościelnymi posiadającymi samodzielną administrację:
1) w wydzielonej części parafii (np. wikariaty eksponowane);
2) bez wydzielonej części parafii (np. rektorzy kościoła, a więc kapłani, którym powierzono troskę o jakiś kościół, który nie jest ani parafialny, ani kapitulny, ani złączony z domem wspólnoty zakonnej lub stowarzyszenia życia wspólnego, którzy sprawują w nim święte czynności).
Podatnikami będą też osoby duchowne niepełniące funkcji proboszczów, wikariuszy i rektorów, które osiągają przychody w związku z pełnionymi funkcjami o charakterze duszpasterskim z misji, rekolekcji oraz innych posług religijnych. W tej grupie będą mieścić się więc m.in. misjonarze.
Opodatkowane są przychody z opłat za pełnienie funkcji o charakterze duszpasterskim. Co należy rozumieć pod pojęciem wspomnianych funkcji? Przepisy tego nie definiują. W praktyce przyjęto, że będą to czynności wykonywane przez duchownych działających w tym charakterze. Przykładowo będzie to odprawianie mszy świętych, udzielanie sakramentów, przeprowadzanie corocznej kolędy. Przychodem zaś będą wszelkiego rodzaju ofiary i darowizny przekazane osobie duchownej w związku z opisanymi czynnościami (czyli np. ofiary na tacę, ofiary kolędowe, opłaty za udzielenie sakramentu małżeństwa czy odprawienie mszy pogrzebowej).
Co istotne, opodatkowanie wystąpi tylko wówczas, gdy będą pełnione funkcje duszpasterskie. Oznacza to, że samo posiadanie statusu osoby duchownej nie będzie wystarczające dla opodatkowania danej osoby (więc przykładowo osoba duchowna nie zostanie opodatkowana ryczałtem dla księży jedynie dlatego, że jest proboszczem, a nie pełni jednocześnie żadnych funkcji duszpasterskich).
Dodatkowo podkreślmy, że samo spełnienie przesłanek bycia osobą duchowną i pełnienia funkcji o charakterze duszpasterskim wystarczy dla wystąpienia opodatkowania. W tym zakresie bez znaczenia pozostaje fakt, że osoba duchowna może nie uzyskiwać żadnych przychodów z tego tytułu, niezależnie od tego czy nie otrzyma opłaty za daną czynność, czy np. złoży śluby ubóstwa wiążące się z przekazywaniem całości przychodów na rzecz instytutu życia konsekrowanego (tj. zakonu). Istotne jest, że taki przychód może powstać, a stan faktyczny czy sposób dysponowania przychodem jest bez jakiegokolwiek znaczenia.
Powyższe wydaje się dość niekorzystnym rozwiązaniem – nikt nie chciałby płacić podatku od kwoty, której faktycznie nie uzyskał. Rozwiązaniem na ten problem może być możliwość rezygnacji z ryczałtu na rzecz skali podatkowej. W tym celu podatnik powinien złożyć właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego oświadczenie o rezygnacji z opodatkowania ryczałtem. W przypadku skali podatkowej byłby ustalany rzeczywisty dochód osiągnięty przez podatnika, wobec czego możliwe byłoby uniknięcie płacenia podatku od braku dochodu.
Stawki ryczałtu dla księży
W przypadku księży przewidziano kwotowe stawki podatku zryczałtowanego. Wysokość podatku do zapłaty jest ustalana przez właściwego naczelnika urzędu skarbowego w drodze decyzji. Przepisy przewidują wysokość stawek kwartalnych ryczałtu dla wikariuszy i proboszczów – w zależności od liczby mieszkańców parafii, w której posługę pełni dana osoba. W przypadku stawek dla wikariuszy znaczenie ma też liczba mieszkańców miejscowości, w której parafia jest zlokalizowana. Przy czym liczbę mieszkańców przyjmuje się według stanu z dnia 31 grudnia roku poprzedzającego ustalenie wysokości zobowiązania podatkowego. Co ciekawe, wysokość podatku nie jest w żaden sposób uzależniona od wysokości osiąganych przychodów. Na wysokość podatku nie ma wpływu także faktyczna liczba wiernych korzystających z posługi duszpasterza. Stawki podatku są zawarte w załącznikach nr 5 i 6 do ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym.
Warto zwrócić uwagę, że przy ustalaniu wysokości podatku znaczenie ma stan faktycznie, a nie formalny. Innymi słowy, o wysokości podatku przesądzi rzeczywiście sprawowana rola, a nie przyjęta tytulatura. Doskonale obrazuje to opodatkowanie innych osób duchownych pełniących czasowo funkcję proboszcza – rola ta może przypaść wikariuszowi parafii, w której np. zmarł proboszcz. W takim przypadku wikariusz nie będzie podlegał pod stawki przewidziane dla wikariuszy właśnie, a dla… proboszczów.
Obrazując powyższe na przykładach:
Wariant nr 1: załóżmy, że pan X jest wikariuszem w parafii liczącej 1 583 mieszkańców na terenie miasta liczącego 4 999 mieszkańców. W takim przypadku wysokość podatku wyniesie 432 złote kwartalnie, a więc 1 728 złotych w skali roku.
Wariant nr 2: załóżmy, że pan X jest wikariuszem w parafii liczącej 1 583 mieszkańców na terenie miasta liczącego 4 999 mieszkańców. Czasowo pełni funkcję proboszcza parafii. W takim przypadku wysokość podatku wyniesie 543 złote kwartalnie, a więc 2 172 złote w skali roku.
Jak wspomniano wcześniej, osoba duchowna może zrezygnować z opodatkowania ryczałtem na rzecz skali podatkowej. W takim przypadku uzyskane przychody będą klasyfikowane do źródła przychodów z działalności wykonywanej osobiście, a dochody będą opodatkowane stawką 12% lub 32% – w zależności od ich wysokości (oczywiście w tym przypadku może też pojawić się danina solidarnościowa, jednak nie wydaje się by w praktyce takie przypadki miały miejsce).
Inne przychody osób duchownych
Osoby duchowne mogą uzyskiwać przychody z innych źródeł aniżeli pełnienie funkcji o charakterze duszpasterskim. Przykładowo można wskazać nauczanie religii w szkole, czy też pełnienie funkcji kapelana wojskowego bądź szpitalnego. W Takim przypadku właściwą formą opodatkowania będzie skala podatkowa, a klasyfikacja źródła przychodów będzie zależała od umowy, na podstawie której czynności te będą wykonywane (najczęściej będzie to stosunek pracy). Zastosowanie znajdą stawki podatku przewidziane dla zasad ogólnych.
Osoby duchowne mogą również prowadzić działalność gospodarczą. W tym przypadku zastosowanie będą znajdowały zasady odnoszące się do przedsiębiorców, a więc możliwość wyboru formy opodatkowania. Stawki podatku będą więc uzależnione od wybranej formy opodatkowania.
W każdym z opisanych przypadków osoby duchowne mogą korzystać z przysługujących im zwolnień, odliczeń, obniżek albo zmniejszeń – takiej możliwości przepisy prawa nie zabraniają.
Podsumowanie
Odpowiadając na tytułowe pytanie: tak, księża płacą podatki dochodowe!
Ryczałt przewidziany dla osób duchownych w związku z wykonywaniem funkcji duszpasterskich jest atrakcyjną formą opodatkowania pod względem wysokości stawek podatku. Nie jest on jednak bez wad – opodatkowaniu mogą podlegać również osoby nieuzyskujące przychodów.
W przypadku uzyskiwania przychodów niezwiązanych z wykonywaniem funkcji duszpasterskich uzyskane przychody (dochody) będą opodatkowane na zasadach przewidzianych dla wszystkich podatników (dla przeciętnego Kowalskiego). Dla wysokości opodatkowania znaczenie będzie miała klasyfikacja uzyskanych przychodów do właściwego źródła.
