Jak żonglować formami opodatkowania i nie zwariować?  

Zacznijmy od podatków 

Jak wskazałem we wstępie, co do zasady mamy możliwość wyboru między trzema formami opodatkowania dochodów, które uzyskujemy jako przedsiębiorca prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą, przedsiębiorca będący wspólnikiem spółki cywilnej, czy też spółki jawnej. Uściślając, dwie z trzech form opodatkowania- skala podatkowa i podatek liniowy są podatkami dochodowymi, a więc w ich przypadku opodatkowaniu podlega dochód będący różnicą między przychodem, a kosztami jego uzyskania. Podatek ryczałtowy jest z kolei podatkiem przychodowym, a więc opodatkowaniu podlega przychód osiągany przez przedsiębiorcę, którego nie możemy pomniejszyć o ponoszone koszty (wyjątek tu stanowią składki społeczne na ZUS, połowa składki zdrowotnej czy inne wydatki). Istnieje jeszcze czwarta forma opodatkowania, czyli karta podatkowa, ale od 1.01.2022 nie można już wybrać tego sposobu rozliczenia- mogą ją stosować już tylko przedsiębiorcy, którzy rozliczali się w tej formie przed powyższą datą.  

Obok wymienionej spółki cywilnej i spółki jawnej funkcjonuje także jeszcze jeden rodzaj spółki, w której wspólnicy mogą wybrać formę opodatkowania- jest to spółka partnerska. Wyjątkowo, wspólnicy prowadzący tę spółkę mogą wybrać rozliczenie się na skali podatkowej lub na podatku liniowym, bez możliwości wyboru ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.  

Zakładając nową działalność gospodarczą mamy możliwość wyboru formy opodatkowania do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym osiągnęliśmy pierwszy przychód z działalności gospodarczej. 

Sprawa wygląda najprościej ze skalą podatkową. Jest to bazowa forma opodatkowania, która znajduje zastosowanie, gdy celowo nie wybierzemy którejś z dwóch pozostałych form opodatkowania. Na skali podatkowej obowiązkowo są opodatkowane dochody z tytułu m.in. umowy o pracę, umowy zlecenia czy umowy o dzieło, a także wynagrodzenie członka zarządu z tytułu powołania.  

Skala podatkowa jest podatkiem progresywnym, gdzie w naszym przypadku występują dwa progi podatkowe. Limit dochodów dla I progu podatkowego wynosi 120.000 złotych- roczne dochody w wysokości nieprzekraczającej tego progu są opodatkowane 12% stawką PIT. Ponadto, przedsiębiorca ma do dyspozycji 30.000 złotych kwoty wolnej od podatku, dzięki czemu podatek dochodowy zaczyna faktycznie płacić dopiero po przekroczeniu kwoty wolnej od podatku. Z kolei nadwyżka dochodów nad 120.000 złotych opodatkowana jest 32% stawką PIT.  

Drugim podatkiem dochodowym jest podatek liniowy. Wbrew nazwie i pierwotnym założeniom jest on także w pewien sposób progresywny. Na pierwszy rzut oka, po prostu płacimy 19% podatek od dochodu, bez względu na jego wysokość, oraz bez możliwości skorzystania z kwoty wolnej od podatku i niektórych odliczeń – jak wspólne rozliczenie z małżonką (nawet jeśli obok działalności na podatku liniowym osiągamy dochody opodatkowane na skali podatkowej) czy skorzystanie z ulgi prorodzinnej.  

Trzecią dostępną formą opodatkowania jest ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Jak wskazałem powyżej, jest to podatek płacony od osiąganego przychodu, a nie dochodu, ale to nie jest koniec różnic. Poszczególne przychody są objęte różnymi stawkami ryczałtu- począwszy od 2%, na 17% kończąc. Wszystkie stawki ryczałtu to; 2%, 3%, 5,5%, 8,5%, 10%, 12%, 12,5%, 14%, 15% i 17%. Jeżeli osiągamy przychody z kilku tytułów i rozliczamy się na ryczałcie, to do każdego przychodu przyporządkowujemy odpowiednią stawkę.  

Ryczałtu nie może wybrać przedsiębiorca, który osiąga przychody z tytułu prowadzenia apteki, handlu wartościami dewizowymi, handlu częściami samochodowymi oraz wytwarzania wyrobów akcyzowych (z wyjątkiem produkcji energii ze źródeł odnawialnych). Analogicznie jak ma to miejsce w podatku liniowym – wybór ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych wyklucza możliwość wspólnego rozliczenia podatkowego z małżonkiem.  

Pierwszy zgrzyt 

Problem pojawia się, gdy chcemy wybrać opodatkowanie podatkiem liniowym lub ryczałtem, a przedsiębiorca chciałby wykonywać usługi na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, a wykonywane świadczenia pokrywają się z tymi, które wykonywaliśmy na jego rzecz w ramach stosunku pracy. Oznacza to, że powyższe ograniczenie stosuje się do pracowników (ale nie do zleceniobiorców), którzy chcieliby wykonywać w ramach stosunku B2B te same czynności, które wykonywali na podstawie umowy o pracę.  

Podatek liniowy ogranicza wykonywanie takich samych świadczeń na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy na przestrzeni bieżącego roku podatkowego, a ryczałt ogranicza wykonywanie takiej samej pracy w bieżącym i w kolejnym roku podatkowym. Jeżeli jednak, w ramach działalności B2B wykonywalibyśmy inne czynności niż wykonywaliśmy lub wykonujemy na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, możemy od razu wybrać podatek liniowy lub ryczałt.  

Ryzykowne mieszanie 

Kolejny zgrzyt pojawia się, gdy jednocześnie prowadzimy działalność w kilku formach prawnych umożliwiających wybór formy opodatkowania- jako jednoosobowy przedsiębiorca, wspólnik spółki cywilnej, czy też wspólnik spółki jawnej.  

Podstawowa zasada brzmi, że nie możemy mieszać ze sobą podatków dochodowych- a więc skali podatkowej z podatkiem liniowym. Innymi słowy, jeżeli przykładowo prowadzimy JDG i jesteśmy wspólnikiem spółki jawnej, to nie możemy jednej działalności opodatkować skalą podatkową, a drugiej podatkiem liniowym, albo-albo. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, żeby jedna działalność była opodatkowana ryczałtem, a druga skalą podatkową albo podatkiem liniowym.  

Jednocześnie, można mieszać podatki dochodowe „wewnątrz” spółki cywilnej czy też jawnej – jeden ze wspólników może być opodatkowany na zasadach ogólnych, a drugi na podatku liniowym. Jeżeli chodzi o ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, to muszą być nim opodatkowani wszyscy wspólnicy tworzący daną spółkę. Analogicznie sprawa wygląda z kartą podatkową, ale ze względu na brak możliwości wyboru karty podatkowej po 1.01.2022, w tej kwestii osiągnięcie jednolitego opodatkowania wewnątrz spółki może być po prostu niemożliwe.  

To jak nie zwariować?  

Jak widać, polskie prawo podatkowe nie oszczędza przedsiębiorców w takim na pozór prostym zagadnieniu jak wybór formy opodatkowania. Znając podstawowe założenia każdej z form opodatkowania, przy jej wyborze należy zachować szczególną ostrożność w sytuacji, gdy chcemy wykonywać świadczenia na rzecz byłego pracodawcy lub posiadamy kilka podmiotów.