Sytuacja osób objętych ubezpieczeniem w KRUS z mocy ustawy (obowiązkowo)
Zawsze przed udzieleniem odpowiedzi na pytanie czy można legalnie współpracować z ubezpieczonym w KRUS, należy ustalić czy jest to osoba objęta takim ubezpieczeniem obowiązkowo, czy może na jej własny wniosek. W zależności od tego, z którą z sytuacji mamy do czynienia, w grę mogą wchodzić różne opcje współpracy.
W praktyce łatwiejsza jest sytuacja tych osób, które muszą być ubezpieczone w KRUS:
1) Umowa o pracę
W przypadku osób, które takim ubezpieczeniom podlegają obowiązkowo, przepisy nie pozwalają na ich zatrudnienie na podstawie umowy o pracę, jeśli mają one nadal podlegać KRUS. Wszędzie tam, gdzie ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników wskazuje na okoliczności uprawniające do takiego ubezpieczenia, jednocześnie podkreśla się, że dotyczy to osób, które nie podlegają innemu ubezpieczeniu społecznemu lub nie mają ustalonego prawa do emerytury, lub renty albo nie mają ustalonego prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Umowa o pracę wiąże się z kolei z obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym w ZUS, a ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników nie przewiduje dla tego rodzaju umowy żadnego wyjątku od reguły. Nie chcąc więc utracić ubezpieczenia w KRUS, dla ubezpieczonego faktycznie nie jest możliwa współpraca na tej podstawie.
2) Umowa zlecenia
Nieco inaczej sprawa wygląda w przypadku umowy zlecenia. Tu przepisy art. 5b ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników pozwalają ubezpieczonym w KRUS na osiąganie przychodów na podstawie takiej umowy, bez jednoczesnej rezygnacji z ubezpieczenia. Konieczne jest jednak zachowanie z umowy przychodu nieprzekraczającego (w rozliczeniu miesięcznym) kwoty równej minimalnemu wynagrodzeniu za pracę, ustalonemu na podstawie odrębnych przepisów. W takim przypadku z tytułu zlecenia osoba ta podlega również ZUS (obok KRUS).
Należy zwrócić uwagę, że w przeciwieństwie do umowy o pracę, przy umowach zlecenia obowiązuje minimalne wynagrodzenie godzinowe. Mimo to, łączna kwota miesięcznego wynagrodzenia z takiego tytułu nie może przekraczać kwoty minimalnego wynagrodzenia, przewidzianego dla stosunku pracy.
3) Umowa o dzieło
Umowa o dzieło, z zasady, nie jest objęta ubezpieczeniami w ZUS, co powoduje, że możliwe jest jej zawarcie z osobą objętą ubezpieczeniem w KRUS. Przepisy nie przewidują też żadnego limitu wynagrodzenia, które można z takiego tytułu uzyskać.
Należy jednak pamiętać, że w przeciwieństwie do umowy zlecenia, umowa o dzieło jest umową rezultatu i powinna być zawierana w sytuacji, gdy jej przedmiotem będzie wykonanie jakichś czynności zakończonych możliwym do obiektywnego ocenienia efektem. Z założenia jest to więc też umowa ograniczona czasowo. Dodatkowo, zawarcie takiej umowy wymaga zgłoszenia do ZUS (mimo braku składek) – celem umożliwienia przeprowadzenia przez Zakład kontroli czy faktycznie jest to umowa o dzieło.
4) Współpraca B2B
Ostatnią z form, którą można rozważyć, jest współpraca z osobą prowadzącą własną działalność gospodarczą. Przepisy ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników pozwalają osobom obowiązkowo objętym ubezpieczeniem w KRUS na prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej bez utraty prawa do ubezpieczenia, przy zachowaniu następujących wymogów:
- podleganie KRUS nieprzerwanie przez co najmniej 3 lata;
- złożenie w KRUS oświadczenia o kontynuowaniu tego ubezpieczenia w terminie 14 dni od dnia rozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej;
- jednocześnie nadal prowadzona jest działalność rolnicza lub taka osoba stale pracuje w gospodarstwie rolnym, obejmującym obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub w dziale specjalnym;
- osoba ta nie jest pracownikiem i nie pozostaje w stosunku służbowym;
- osoba ta nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty albo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych;
- kwota należnego podatku dochodowego za poprzedni rok podatkowy (cały!) od przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej nie przekracza tzw. rocznej kwoty granicznej, którą ogłasza, w drodze obwieszczenia w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej ,,Monitor Polski”, minister właściwy do spraw rozwoju wsi.
Osoby objęte ubezpieczeniem w KRUS na wniosek
Nieco inaczej sytuacja wygląda w przypadku ubezpieczonych w KRUS na wniosek, a więc nie obowiązkowo. W takim przypadku nadal możliwe jest bowiem podjęcie z nimi współpracy na podstawie umowy o dzieło – oczywiście, przy zachowaniu wymogów przewidzianych dla takiej umowy w zakresie jej przedmiotu, jak i obowiązków sprawozdawczych (w szczególności w postaci wysyłania umowy do ZUS).
Jeśli jednak osoba ubezpieczona w KRUS na wniosek chce nadal podlegać takim ubezpieczeniom, nie może ona podjąć współpracy na innej podstawie, tj. ani na podstawie umowy o pracę, ani na podstawie umowy zlecenia, ani w ramach własnej pozarolniczej działalności gospodarczej.
Jakie konsekwencje dla pracodawcy?
Wszystkich przedsiębiorców, którzy chcieliby nawiązać współpracę z ubezpieczonym w KRUS, należy uspokoić – negatywne konsekwencje zawarcia ww. umów z pominięciem ustawowych ograniczeń realnie uderzają w objętego takiego ubezpieczeniem. W przypadku pracodawcy czy zleceniodawcy, będzie on zobowiązany do naliczania i odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne w dokładnie taki sam sposób, jak w przypadku osób ubezpieczonych w ZUS.
Podsumowując, współpraca z osobą ubezpieczoną w KRUS jest możliwa, choć znacznie ograniczona. Kluczowe jest, by przed podpisaniem umowy sprawdziła ona, na jakiej podstawie podlega temu ubezpieczeniu – pozwoli to dobrać odpowiednią formę zatrudnienia.
