Kto może skorzystać z rekompensaty?
Zwrot kosztów odzyskiwania należności – w przepisach nazywany rekompensatą – to wyliczona kwota, której wierzyciel może dochodzić od dłużnika w sytuacji, gdy ten opóźnia się z płatnością wynagrodzenia za świadczone usługi lub sprzedany towar. Obok odsetek za opóźnienie, jest to narzędzie, które ma na celu zdyscyplinować dłużnika do terminowego regulowania należności.
Warunki, na których możliwe jest dochodzenie takiego zwrotu, zawarte są w ustawie z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. Zgodnie z jej treścią, przepisy dotyczące rekompensaty znajdują zastosowanie do transakcji handlowych, czyli do umów, których przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi, jeżeli strony zawierają ją w związku z wykonywaną działalnością. Warto przy tym pamiętać, że niekoniecznie umowa taka musi być spisana – przepisy ww. ustawy nie narzucają obowiązku zachowania dla niej konkretnej formy, dlatego jeśli strony zawrą porozumienie w formie ustnej, również możliwe będzie dochodzenie zwrotu.
Ustawodawca zastrzegł jednak, że nie każda transakcja handlowa pozwala na skorzystanie z rekompensaty. Według przepisów, taka możliwość dotyczy tylko tych transakcji, których wyłącznymi stronami są:
- przedsiębiorcy w rozumieniu przepisów ustawy Prawo przedsiębiorców, czyli zarówno osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, jak i podmioty prowadzące działalność w formie spółek prawa handlowego, fundacji czy innych form dopuszczających działalność gospodarczą,
- podmioty prowadzące działalność, o której mowa w art. 6 ust. 1 ustawy Prawo przedsiębiorców, tj. m. in. działalność wytwórczą w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego czy też działalność z zakresu wynajmowania przez rolników pokoi, sprzedaży posiłków domowych i świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów,
- podmioty, które mają obowiązek stosowania przepisów ustawy Prawo zamówień,
- osoby wykonujące wolny zawód.
- oddziały i przedstawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych,
- przedsiębiorcy z państw członkowskich UE, państw członkowskich EFTA, EOG lub Konfederacji Szwajcarskiej.
Dodatkowym wymogiem jest również to, by wierzyciel spełnił swoje świadczenie na rzecz dłużnika oraz by termin zapłaty wynagrodzenia upłynął.
Kiedy wierzyciel nabywa prawo do zwrotu kosztów odzyskiwania należności?
Jak wskazano wcześniej, jednym z warunków, który uprawnia do żądania rekompensaty, jest opóźnienie w płatności wynagrodzenia należnego za świadczone usługi czy doręczone towary. W związku z tym, jeśli ustalony przez strony termin płatności upłynął bez uregulowania należności, już od pierwszego dnia takiego opóźnienia możliwe jest dochodzenie rekompensaty. Co więcej, przepisy wskazują, że taki zwrot kosztów odzyskiwania należności należny jest nawet bez wezwania, co powoduje, że teoretycznie dłużnik sam powinien taką kwotę zapłacić.
Wierzyciel nie musi przy tym udowadniać powstania po jego stronie szkody – rekompensata jest bowiem należnością niezależną od tego, czy po stronie wierzyciela powstaną dodatkowe koszty związane z żądaniem zaległych płatności.
W jakiej wysokości rekompensatę można otrzymać?
Kwota zwrotu określona jest przepisami ustawowymi i uzależniona jest od wysokości należności, których dochodzi wierzyciel. I tak:
- rekompensata wynosi kwotę odpowiadającą 40 euro – gdy wartość dochodzonego świadczenia pieniężnego nie przekracza 5.000 złotych,
- rekompensata wynosi kwotę odpowiadającą 70 euro – gdy wartość dochodzonego świadczenia pieniężnego jest wyższa niż 5.000 złotych, ale niższa niż 50 000 złotych;
- rekompensata wynosi kwotę odpowiadającą 100 euro – gdy wartość dochodzonego świadczenia pieniężnego jest równa lub wyższa od 50.000 złotych.
Ustawodawca przewidział mechanizm przeliczania takich kwot, zgodnie z którym równowartość kwoty rekompensaty jest ustalana przy zastosowaniu średniego kursu euro ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym świadczenie pieniężne stało się wymagalne.
Przykład: jeśli zgodnie z ustaleniami stron płatność za towar miała nastąpić 10 sierpnia 2025 r., to dniem wymagalności będzie w takim przypadku 12 sierpnia 2025 (jako że 10 sierpnia 2025 r. to niedziela, a w przypadku terminów płatności ustalonych na sobotę lub dzień ustawowo wolny od pracy, ten ulega przesunięciu na pierwszy dzień niebędący sobotą lub dniem ustawowo wolnym od pracy. Data wymagalności to z kolei pierwszy dzień po ostatecznym terminie płatności). Z tego względu należy ustalić ostatni dzień roboczy miesiąca poprzedzającego sierpień 2025 – będzie to 31 lipca 2025 r. (czwartek). Dla wyliczenia kwoty rekompensaty należy więc zastosować średni kurs euro ogłoszony przez NBP na ten dzień.
Ustawodawca przewidział też dodatkową możliwość dla tych, którzy faktycznie ponoszą wydatki związanie z odzyskiwaniem należnego im wynagrodzenia i to wyższe niż ustalona ryczałtowo kwota rekompensaty. Jeśli wierzyciel jest w stanie uzasadnić, że poniósł na ten cel większe wydatki, to oprócz ustawowej kwoty zwrotu może też zażądać od dłużnika pokrycia poniesionych kosztów odzyskiwania należności przewyższających tę kwotę.
Brak płatności należnego wynagrodzenia to najczęstszy powód sporów między przedsiębiorcami. Choć kwota rekompensaty może nie pokryć wszystkich kosztów, które wierzyciel zmuszony będzie ponieść, by walczyć o swoje prawa, to warto pamiętać o możliwości jej uzyskania.
