Instytucje skarbowe państwa przykładają szczególną uwagę do tego, by działalność wykonywana przez przedsiębiorcę na wskazanych przez niego zasadach stanowiła jego prawdziwe źródło przychodu. Obowiązki opłacania podatków i składek ZUS oraz zdrowotnej są różne u przedsiębiorców i osób zatrudnionych w ramach umowy o pracę. Wobec tego zdarzyć się może, iż pracodawca wymusi na pracowniku zmianę formy współpracy, tak aby przenieść na niego część ryzyka gospodarczego, koszty pracy oraz powinność opłacania za siebie podatków i składek. Niestety nie zawsze okazuje się to dobrym pomysłem.
Pozorny charakter przedsiębiorstwa – przesłanki
Ustawodawca w art. 5b Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wskazał na przesłanki, których łączne spełnienie wyklucza uznanie konkretnych czynności za wykonywanie działalności gospodarczej. Mają one bowiem cechy występujące w prawidłowym i zgodnym z przepisami prawa stosunku pracy. Kiedy współpraca samozatrudnionego z innymi podmiotami charakteryzuje się przerzuceniem na niego odpowiedzialności za rezultat wykonanej usługi, świadczeniem usług pod kierownictwem zlecającego i w miejscu oraz czasie przez niego wyznaczonym, a także brakiem ponoszenia ryzyka gospodarczego to można uznać, iż, zgodnie z ustawą, nie jest to działalność gospodarcza. W takiej sytuacji często spotykamy się z pozornym charakterem przedsiębiorstwa, pod którym ukryty jest stosunek pracy.
Wykonywanie działalności bez ponoszenia odpowiedzialności wobec osób trzecich
W takiej sytuacji przedsiębiorca nie odpowiada osobiście za swoje czynności wynikające z umowy, czy też za ich rezultaty. Odpowiedzialność ta jest wówczas ponoszona przez podmiot, który zleca usługi. Nie dotyczy to sytuacji, w których wykonawca popełnił czyn niedozwolony, nie jest to bowiem związane bezpośrednio ze stosunkiem istniejącym między podmiotami i odnosi się tylko do sprawcy czynu. Ustawodawca nie wskazał, w jakim stopniu odpowiedzialność cywilnoprawna ma być ponoszona przez samozatrudnionego, zatem można uznać, że nawet częściowe jej ponoszenie będzie mogło stanowić pozytywną przesłankę do uznania działań wykonawcy za jednoosobową działalność gospodarczą.
Wykonywanie obowiązków przez samozatrudnionego pod kierownictwem osoby, która mu je zleca
Pozostawanie w stosunku podległości do przyjmującego świadczenia oraz bycie pod jego kierownictwem jest najważniejszą cechą stosunku pracy. Zatem, jeżeli w umowie lub w rzeczywistym stosunku faktycznym nie pojawi się podporządkowanie podmiotowi zlecającemu bądź osobom przez niego wyznaczonym do sprawowania kierownictwa oraz samozatrudniony nie będzie miał obowiązku spełniania poleceń przełożonych to wówczas można uznać, że jego czynności nie pozostają pod kierownictwem. Dodatkowo możliwość odmowy wykonania poszczególnych zleceń może świadczyć o braku tego elementu. Również świadczenie usług w określonym przez zlecającego miejscu i czasie stanowi domenę prawa pracy, a co za tym idzie stanowi podstawę do uznania działalności samozatrudnionego za pozorną, bowiem zgodnie z ustawową definicją powinna charakteryzować się ona swobodą w działaniu
Prowadzenie działalności gospodarczej na własny rachunek i ryzyko
Wiąże się to z występującą w gospodarce swobodą i rynkową wolnością działalności. W związku z tym zgodnie z omawianym przepisem, samozatrudniony powinien ponosić pełne ryzyko podejmowanych przez siebie inwestycji, w przeciwnym razie można podważyć istnienie jego przedsiębiorstwa. “Ryzyko gospodarcze” nie zostało w ustawie zdefiniowane, jest pojęciem wieloznacznym i należy odczytywać je leksykalnie. Definiowane jest jako brak pewności co do przebiegu i następstw podejmowanych działań. Końcowe rezultaty nie są znane, co wiąże się z możliwością niepowodzenia oraz pojawienia się sytuacji nieoczekiwanych. które mogą okazać się niezależne od samozatrudnionego. Wówczas nie jest on w stanie ich przewidzieć i im zapobiec. Konstatując ponoszenie ryzyka gospodarczego to ciągłe pozostawanie w niepewności, czy usługi świadczone przez przedsiębiorcę znajdą swojego nabywcę, a więc pogodzenie się z prawdopodobieństwem uzyskania spodziewanych wyników ekonomiczno finansowych. Przejawem ponoszenia ryzyka gospodarczego przez przedsiębiorcę jest zawieranie umów z dużą ilością kontrahentów, w celu zabezpieczenia się na wypadek zerwania stosunków z którymś z nich. Odróżnia to prowadzenie działalności od wykonywania pracy w ramach stosunku pracy, gdzie wynagrodzenie jest otrzymywane przez pracownika niezależnie od tego, czy rezultat tej pracy był osiągnięty, wówczas ryzyko ponoszone jest tylko przez pracodawcę.
Podsumowanie
Powyżej opisane przesłanki powinny być spełnione łącznie, aby można było uznać, iż forma prowadzona przez samozatrudnionego nie jest działalnością gospodarczą. Ponadto do uznania działalności za pozorną warunki wskazane w omawianym przepisie powinny zaistnieć w stanie faktycznym, a nie tylko w treści umowy. Konsekwencje uznania pozornego charakteru przedsiębiorstwa, pod którym ukryty jest stosunek pracy zostały opisane w niniejszym artykule https://mentzen.pl/blog/ksiegowosc/konsekwencje-przekwalifikowania-umowy-b2b-
na-umowe-o-prace/.
