Choć nie znajdziemy jej wprost w przepisach 📜, konstrukcja tej umowy opiera się na zasadzie swobody umów i bogatej praktyce orzeczniczej. W tym artykule wyjaśnimy:
✅ na czym polega umowa powiernicza,
✅ jakie są jej kluczowe elementy,
✅ jakie niesie ze sobą ryzyka,
✅ kiedy warto ją zastosować.
Czy można nabyć udziały we własnym imieniu, ale na czyjąś rzecz? 🤔
Tak! Właśnie na tym polega umowa powierniczego nabycia udziałów (często nazywana po prostu umową powierniczą). To cywilnoprawna umowa zawierana między:
👤 Powierzającym – rzeczywistym właścicielem środków i finalnym beneficjentem,👤 Powiernikiem – osobą formalnie nabywającą udziały w swoim imieniu, ale na rachunek powierzającego.
Powiernik zobowiązuje się do:
👉 nabycia udziałów w spółce (najczęściej z o.o.),👉 wykonywania praw z tych udziałów zgodnie z instrukcjami powierzającego,👉 przeniesienia udziałów z powrotem (na żądanie) lub na wskazaną osobę trzecią.
Jakie elementy powinna zawierać umowa powiernicza? 📝
Brak ustawowej regulacji oznacza, że umowa powiernicza musi być bardzo starannie napisana. Oto kluczowe elementy:
🔹Tożsamość i rola stron
Precyzyjne określenie powierzającego (rzeczywistego właściciela) i powiernika (formalnego wspólnika wpisanego w KRS).
🔹Cel i charakter powiernictwa
Jasne zaznaczenie, że powiernik działa wyłącznie w interesie powierzającego i nie jest właścicielem ekonomicznym udziałów.
🔹Źródło finansowania transakcji
Wskazanie, że środki na zakup udziałów pochodzą od powierzającego.
🔹 Zasady wykonywania praw z udziałów
Określenie, jak powiernik ma głosować, odbierać dywidendy, reprezentować spółkę – zawsze zgodnie z instrukcjami powierzającego.
🔹 Zakaz rozporządzania udziałami
Powiernik nie może sprzedać ani obciążać udziałów bez zgody powierzającego.
🔹 Zasady zwrotnego przeniesienia udziałów
Kiedy i w jakiej formie udziały wrócą do powierzającego – pamiętajmy o formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi! 🖋️
🔹 Zabezpieczenie interesów stron
Umowa powinna przewidywać m.in. kary umowne, klauzule poufności, zakaz konkurencji, weksle lub inne zabezpieczenia.
🔹 Zakończenie umowy
Wskazanie, kiedy umowa się kończy – np. po zwrotnym przeniesieniu udziałów lub jeśli powiernik niewłaściwie wykonuje obowiązki.
Jakie prawa mają powiernik i powierzający? ⚖️
👥 Powiernik (wpisany do KRS) formalnie jest wspólnikiem i ma prawo:
✔️ głosu na zgromadzeniach wspólników,
✔️ wyboru do organów spółki,
✔️ odbierania dywidendy,
✔️ zaskarżania uchwał,
✔️ dostępu do informacji,
✔️ udziału w podziale majątku przy likwidacji.
Jednak zgodnie z umową działa na rzecz powierzającego.
👑 Powierzający – mimo że niewidoczny w KRS – ma:
✔️ prawo decydowania o sposobie głosowania,
✔️ uprawnienia do świadczeń majątkowych,
✔️ możliwość żądania zwrotu udziałów,
✔️ kontrolę nad powiernikiem,
✔️ prawo podejmowania decyzji strategicznych.
Z zewnątrz widzimy powiernika, ale faktyczna władza pozostaje w rękach powierzającego.
Czy powiernik dostaje wynagrodzenie? 💰
Nie zawsze! W relacjach rodzinnych lub przy dużym zaufaniu często działa bezpłatnie. Jednak w biznesie powiernik zwykle otrzymuje wynagrodzenie, uzgadniane indywidualnie i opisane w umowie.
Odpowiedzialność powiernika i powierzającego
Umowa powiernicza niesie ze sobą ryzyko związane z odpowiedzialnością za ewentualne niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków. Istotne jest, by w umowie szczegółowo określić, jakie są obowiązki powiernika i jakie sankcje grożą w przypadku ich naruszenia. Jeśli powiernik działa w sposób niezgodny z instrukcjami lub przekroczy swoje uprawnienia, może zostać pociągnięty do odpowiedzialności cywilnej. Powierzający, mimo że formalnie nie jest właścicielem udziałów, może ponosić odpowiedzialność za decyzje powiernika, jeśli te prowadzą do naruszenia prawa.
Jakie ryzyka niesie taka umowa? ⚠️
- Powiernik widnieje w KRS, więc wobec osób trzecich to on jest formalnym właścicielem.
- Istnieje ryzyko, że powiernik nie wykona instrukcji lub zacznie działać wbrew interesom powierzającego.
- Jeśli umowa służy obchodzeniu zakazów (np. AML, zakazów konkurencji), może być uznana za nieważną.
CRBR i obowiązki AML 🔍
Na mocy ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy, spółki muszą ujawniać beneficjentów rzeczywistych w Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR).
👉 Powierzający powinien być zgłoszony jako beneficjent rzeczywisty, nawet jeśli formalnie udziałowcem jest powiernik.
Kancelarie, doradcy i notariusze muszą przeprowadzać odpowiednie procedury, w tym:
✅ identyfikację stron umowy,
✅ weryfikację źródła środków,
✅ monitorowanie transakcji.
Podsumowanie ✨
Umowa powierniczego nabycia udziałów to elastyczne narzędzie, które pozwala działać dyskretnie i skutecznie – zwłaszcza w kontekście inwestycji, sukcesji czy reorganizacji właścicielskiej.
✅ kluczowe jest precyzyjne określenie praw i obowiązków stron,
✅ odpowiednie zabezpieczenie interesów,
✅ zgodność z obowiązkami prawnymi (CRBR, AML).
Jeśli zastanawiasz się nad zawarciem takiej umowy, warto skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w prawie spółek i transakcjach kapitałowych. 💼📞
